تحليلي اجتماعي - زبانشناختي بر جايگاه و كاربرد مازندراني و فارسي در استان مازندران

A Socio-linguistic Analysis on the Status and Usage of Mazandarani and Persian in Mazandaran

اين پژوهش به ارزيابي جايگاهِ اجتماعيِ گونة زباني مازندراني در كنار فارسي و ميزان كاربرد آن‌‌ها در حوزه‌هاي گوناگون، در استان مازندران مي‌پردازد. در اين بررسي، از شيوة تحليل حوزه‌اي فيشمن (Fishman, 1996) بهره گرفته شده‌ است و ميزان كاربرد دو گونه زباني بر مبناي موقعيت كاربرد، موضوع و مخاطب آن­ها در شش حوزه خانواده، مدرسه، اداره، كوچه و بازار، مذهب، و هنر- سرگرمي گروه‌بندي شده و با استفاده از پرسش­نامه، مصاحبه و مشاهده بررسي شده‌است. تعداد 1200 آزمودني از پنج شهر استان مازندران، در سه گروه سني گوناگون و از بين دو جنس زن و مرد گزينش شدند تا به سؤال‌هاي پرسش‌نامه پاسخ دهند. علاوه بر اين، نگارندگان، 240 موقعيت ارتباطي را از طريق مشاهده، ثبت كردند. بررسي داده ­ها نشان مي ­دهد كه به طور نسبي، بيشترين ميزان كاربرد گونة مازندراني، به حوزه خانواده تعلق دارد و هر چه حوزة كاربرد آن رسمي ­تر مي‌شود، ميزان بهره ­گيري از گونة زباني مازندراني كاهش مي­ يابد. در حوزة آموزش رسمي، گونة زباني، اغلب اجباري بوده و فارسي معيار بر گونة مازندراني چيرگي دارد. در حوزة كوچه و بازار، موقعيت گفتار و يا جايگاه، سن، و جنسيت گوينده با مخاطب مي‌تواند در انتخاب زبان مؤثر باشد. در حوزه اداري به دليل اينكه رسميت بيشتري دارد، ميزان كاربرد فارسي بيش از ساير حوزه‌ها است. در حوزه­ هايي مانند مذهب، هنر و سرگرمي كه بر مبناي موضوع تعريف شده ­اند، غلبه با زبان فارسي است و فقط در مورد حوزه موسيقي، اغلب گونة مازندراني بر فارسي معيار ترجيح داده شد.

Statement of the problem: Social, economic, political, and cultural changes in recent years, along with the development of technology and communication have made the native speakers of some languages or dialects to learn standard language which is generally considered to be formal and more prestigious; this trend, which is the case for Iranian local languages and dialects, can weaken the status and threaten the survival of such languages and dialects. Mazandarani, a vernacular in the north of Iran, has long been the mother tongue of inhabitants and dominant language in Mazandaran Province. Nowadays, its usage has declined in various contexts and its acquisition as a mother tongue has decreased among younger generations. This study tries to gather information about the social status of Mazandarani and its usage, along with Farsi, in different contexts in Mazandaran; other factors influencing the usage of Mazandarani or Farsi in different contexts are also studied including speakers' attitudes toward Mazandarani as well as social factors.