كاربست رهيافت برنامه ريزي وكالتي در طرحهاي شهري ايران، نمونه مطالعاتي: طرحهاي انطباق كاربري اراضي شهري

Applying advocacy planning approach in urban plans of Iran - Case study: Urban land use adaptation plans

شكل‌گيري رهيافت‌هاي با نگرش برنامه‌ريزي وكالتي را مي‌توان به وجود و تداوم نابرابري فضايي و اجتماعي – اقتصادي و شكست ساز و كارهاي مرسوم برنامه‌ريزي مرتبط دانست. در ايران، برنامه‌ريزاني كه به عنوان مهندسين شهرساز در غالب شركتهاي مهندسين مشاور و يا بصورت شخصي در حال فعاليت هستند، مي‌توانند از تخصص خود جهت احقاق حقوق شهروندان و مشاركت بيشتر آنها استفاده كنند. هدف اين مقاله، ضمن مرور كوتاهي بر ادبيات برنامه‌ريزي وكالتي، كاربست اين رهيافت را در طرح‌هاي انطباق كاربري اراضي در مقياس شهري دنبال مي­كند و به اين سوال پاسخ دهد كه ارتباط ميان طرح‌هاي انطباق كاربري ارضي در مقياس شهري و نظريه برنامه‌ريزي وكالتي در سه مبحث موضوع، روشها و اهداف (ارتباط نظريه و عمل) چگونه است. روش ­شناسي پژوهش، كيفي است و داده‌هاي كيفي در اين مطالعه با استفاده از تكنيك مصاحبه عميق و سنجه‌هاي غير واكنشي (ثبت‌هاي آرشيوي) گردآوري شدند. جهت تجزيه و تحليل اطلاعات و ارائه نظريه نهايي از روش نـــظريــه زمينه­اي استفاده شده است. بر اساس روش نمونه ­گيري كيفي ـ نمونه‌گيري مورد نوعي و گلوله برفي و نيز معيار اشباع نظري، از نظرات سي و پنج نفر از صاحب نظران عرصه شهرسازي در اين مطالعه بهره گرفته شده است و ادراك آنها نسبت سوالات تحقيق مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار گرفت؛ با استفاده از روش “نظريه زمينه ­اي” و كدگذاري داده‌ها، نه مقوله هسته از يافته‌هاي اوليه استخراج شدند. نتيجه بدست آمده از تحقيق پيش رو با توجه به مقوله هسته نهايي اين است كه، “طرح‌هاي انطباق كاربري اراضي در مقياس شهري بسياري از ابعاد موجود در نظريه وكالتي در شهرسازي را پوشش داده و از اين رو مي‌توان آن را از بسياري جهات به عنوان بعد اجرايي و عملي نظريه برنامه‌ريزي وكالتي دانست" و پاسخ‌هاي بدست آمده ارتباط بين نظريه برنامه‌ريزي وكالتي و طرح‌هاي انطباق كاربري اراضي در مقياس شهري را بصورت عميق نشان مي‌دهد.

The formation of approaches with the attitude of advocacy planning can be related to the existence and continuity of spatial and socioeconomic inequality and the conventional failures of planning. In Iran, planners who work as urban planning engineers in most of the consulting engineer’s companies, or in person, can use their expertise to encourage citizens to follow their legal rights and to increase their social participation. Examples can be found in plans that are intended to change the land use through the Organization of the Engineering System to eligible city planners. The purpose of the present study is to review the literature of advocacy planning and its application to urban land use adaptation plans. It also tries to show the relations between land use adaptation plans and advocacy planning theory in terms of topics, methods, and goals (the relation between theory and practice). The methodology of the present research is qualitative and data were collected through deep interviewing techniques and nonreactive measures (archival records). The field theory approach has been adopted to analyze the information and to present the final theory. Based on the qualitative sampling method of the typical case study and the theoretical saturation criterion, the views of thirty-five experts in the field of urbanization have been used in this study and their perception of the research questions have been analyzed. Using the "grounded theory" method and data coding, nine core categories were extracted from the initial findings. The result of the present study, with regard to the final core category, indicates that “urban adaptation schemes cover many aspects of advocacy theory in urban planning, and can be considered as a practical dimension in many aspects of Advocacy Planning Theory”. The findings reveal the deep relationship between the theory of planning advocacy and urban land use adaptation plans.