ديدگاه بهره‌برداران روستايي نسبت به تأثير طرح‌هاي مرتعداري بر دانش آن ها پيرامون حفاظت از مراتع در شهرستان ماهنشان استان زنجان

Rural Rangeland Users' View Regarding the Impact of Rangeland Management Projects on Their Rangeland Conservation Knowledge in the Mahneshan Township, Zanjan Province

طرح‌هاي مديريت پايدار منابع طبيعي مي‌توانند اثرات مختلفي بر ظرفيت‌سازي خانوارهاي بهره‌بردار از منابع طبيعي داشته باشند. با توجه به اهميت حفاظت، بهره‌برداري و احياي آگاهانه از مراتع، لازم است تأثير طرح‌هاي مرتعداري بر دانش و نگرش بهره‌برداران شناخته شود. پژوهش حاضر با هدف بررسي ديدگاه بهره‌برداران درباره تأثير طرح‌هاي مرتعداري بر دانش آن‌ها درباره اقدامات حفاظت از مراتع با استفاده از يك روش ‌شناسي پيمايش مقطعي انجام شده است. داده‌ ها با استفاده از تحليل اسناد، گروه‌ هاي متمركز، مصاحبه‌ هاي نيمه ساختاريافته و مصاحبه‌ هاي ساختاريافته از طريق پرسشنامه از نمونه ‌اي تصادفي متشكل از 204 بهره ‌بردار روستايي در شهرستان ماهنشان واقع در استان زنجان در روستاهايي كه طرح ‌هاي مرتعداري در آن ‌ها اجرا شده بود و يا در حال اجرا بود، جمع ‌آوري گرديد. بهره ‌برداران اجراي اين طرح ‌ها را در افزايش دانش در زمينه ي اهميت و روش‌هاي احياي مراتع همچون اقدامات بيولوژيك و مديريت چراي مراتع مؤثر دانستند. ديدگاه‌هاي دامداران در مورد اثر طرح‌ها بر دانش آن‌ها تحت تأثير مستقيم و غير مستقيم متغيرهاي: ميزان مشاركت دامداران در طرح‌ه اي مرتعداري، دريافت اطلاعات از رسانه‌هاي ميان فردي و انبوهي، انجام اقدامات احياي مراتع، انجام اقدامات تنوع سازي معيشت، سطح اراضي زراعي، عضويت در تشكل‌هاي اجتماعي و سن است. درصورتي كه اجراي طرح‌هاي مرتعداري همراه با اقدامات ترويجي جهت ارائه اطلاعات از طريق رسانه‌هاي انبوهي و ميان فردي صورت گيرد و جامعه مشاركت فعالي در اين طرح‌ها داشته باشد، مي‌توان انتظار داشت كه بستري مناسب براي يادگيري، بهبود دانش و عمل بهره‌برداران روستايي در مورد مديريت پايدار مراتع فراهم شود.

Sustainable natural resources management projects, including rangeland management, can have various impacts on the capacity building of natural resources beneficiaries' households. Whereas it is essential to know the importance of rangeland conservation, use and rehabilitation, it is necessary to understand the impact of rangeland management projects on the rural rangeland users' knowledge and attitudes. The aim of this research was to investigate the rangeland users' views regarding the impact of rangeland management projects on their knowledge about rangeland conservation activities through utilizing a cross-sectional survey. Data were collected through document analysis, focus groups, and semi-structured and structured interviews with 204 rural livestock holders in the Mahneshan Township, located in the Zanjan Province of Iran. Rangeland projects had been implemented or were in the process of implementation. According to the rangeland users’ view, these projects have led to increasing their knowledge regarding the importance and conservation methods of rangelands, such as biological techniques and grazing management. Their view towards the impact of the projects on their knowledge is explained directly and indirectly by their participation in rangeland conservation projects, information obtain from interpersonal and mass media, implementing rangeland rehabilitation activities and livelihood diversifying activities by livestock holders, farming land size, membership in community based organizations and age. It is expected to provide facilities and an appropriate environment for learning, knowledge improvement and action of rural rangeland users regarding sustainable rangeland management if the implementation of rangelands projects is integrated with extension services for information intervention through interpersonal and mass media as well as the active participation of rural communities in these projects.