سيستم‌هاي عمده تغيير كاربري زمين در كشاورزي استان فارس

Agricultural Land Conversion Systems of Fars Province

درك و فهم تغييرات كاربري زمين در طول زمان براي توانمند ساختن سياست‌گذاران در تصميم‌گيري‌ها لازم است تا در جهت طراحي و اجراي سياست‌هاي مداخله گرانه اي پيش روند كه سازگار با شرايط محلي هر منطقه و با توجه به اهداف اقتصادي، اجتماعي و زيستمحيطي توسعه پايدار روستايي باشد. لذا شناسايي و معرفي شيوه‌هاي جديد و پايدار كاربري زمين و حركت به سمت آن‌ها ضروري است.هدف اين پژوهش مقايسه سيستم‌هاي عمده كشاورزي تغيير كاربري زمين در شهرستان‌هاي شيراز و سروستان استان فارس است. در پژوهش حاضر با بهره‌گيري از فن پيمايش و روش نمونه‌گيري طبقه‌بندي تصادفي با انتساب متناسب،60 روستا (257 كشاورز) از روستاهاي شهرستان‌هاي شيراز و سروستان انتخاب گرديده و با استفاده از پرسشنامه حاوي سؤالات باز و بسته، اطلاعات مورد نياز جمع‌آوري شد. روايي پرسشنامه طبق نظر متخصصين فن و پايايي از طريق انجام آزمون راهنما مورد تأييد قرار گرفت. ميزان ضرايب آلفاي كرونباخ حاصل از آزمون راهنما بين 0/73 تا 0/95 بود.طبق يافته‌هاي پژوهش، ميزان اراضي روستاهاي مورد مطالعه در طي زمان داراي روند صعودي بوده است. همچنين تفاوت ميانگين ميزان كل اراضي، سطوح زير كشت شتوي و صيفي، ميزان باغات و باغ شهرها بين روستاهاي با دو سيستم افزايشي و كاهشي كشاورزي، داراي تفاوت معناداري است. ميزان زمين و تغيير كاربري در روستاهاي با سيستم كاهشي داراي روند صعودي بيشتر مي‌باشد. يافته‌هاي پژوهش مشخص نمود كه مديريت پايدار زمين در هر دو نوع سيستم كاربري كاهشي و افزايشي كشاورزي در حد پاييني است. مقايسه‌هاي بين روستاهاي با سيستم‌هاي افزايشي و كاهشي نشان داد كه اين دو سيستم از لحاظ شيب زمين‌هاي منطقه، نوع سند، درآمد حاصل از كشاورزي و غير كشاورزي با يكديگر تفاوت‌هايي دارند. متوسط درجه حرارت،كيفيت زمين، درآمد كشاورزي و رشد جمعيت، سازه‌هاي مؤثر در تعيين نوع سيستم كاربري زمين در منطقه مورد مطالعه بوده كه در معادله رگرسيون لجستيك وارد گرديده‌اند. در نهايت پيشنهادهاي كاربردي به منظور حركت به سمت مديريت پايدار زمين و كاربري‌هاي مطلوب و متناسب با شرايط مقتضي هر منطقه، ارائه شده است.

Understanding of land use changes over time would provide policy makers with necessary information on which to base their decisions. It could help them to propose intelligent policies that reflect local conditions and consistent with the economic, social and environmental objectives of sustainable rural development. Therefore, it is essential to design and implement sustainable land conversion system. The main purpose of this study was to compare different land conversion systems in Shiraz and Sarvestan counties of Fars province. Sixty villages were selected by stratified random sampling and data was collected using two questionnaires. Face validity was confirmed by a panel of specialists and the reliability was assessed through a pilot study using Cronbach`s alpha with the range of 0.73 to 0.95 for the research scales. The results indicated that the area of agricultural lands in the villages studied increased significantly in the period under study. Differences were noted between two types of land conversion systems (increasing and decreasing agricultural strategies) due to the land slope, land tenure, agricultural and non-agricultural income. Sustainability of land management, which was almost equal in these two systems, was assessed to be low. Average temperature of the village, land quality, agricultural income and population growth were entered into the logistic regression model as the main determinants of land conversion systems. Finally, implementing sustainable land management and an appropriate land conversion system based on the special situation of each region were recommended.