نگاهي جامعه شناختي به گسترش معنويت گرايي نوپديد در شهر تبريز

A Sociological Look at the Growth of the Emerging Spirituality in Tabriz

گرويدن تعداد چشمگيري از مردم شهر تبريز به مجموعه معنويت گراي نوپديد كه در اين مطالعه «مجموعه ميم» ناميده شده است، حاكي از وجود جريان فرهنگي ـ اجتماعي اي است كه اين مطالعه در پي دستيابي به عوامل موثر بر آن است. روش پژوهش مقاله، كيفي با تكنيك نظريه پهنه محور بوده و داده ها از طريق پرسش نامه نيمه ساخت يافته با مصاحبه عميق از چهارده نفر از گروندگان، جمع آوري و تحليل شده است. نتايج به دست آمده از تحليل يافته ها، الگوي پارادايمي را در دو مرحله تشكيل مي دهد كه ابعاد آن همراه با مهم ترين عناصر تشكيل دهنده آن ها عبارتند از: الف ـ علل مقدم: تنش هاي زندگي ديني در عصر مدرن، عدم مقبوليت فرهنگ ديني سنتي، قطع وابستگي هاي عاطفي؛ ب) شرايط علي: نياز معنوي و بحران معرفتي، بيماري جسمي و رواني؛ ج) پديده مركزي 1 و زمينه آن: احساس دردمندي با محتواي متفاوت از نظر شدت، استمرار و تنوع؛ د) شرايط مداخله گر 1: عدم مقبوليت فرهنگ ديني؛ ﻫ) راهبرد 1: رجوع به منابع ديني سنتي، درمان پزشكي، روانپزشكي، مشاوره، ورزش؛ و) پيامد1: ناكارآمدي راهبرد اوليه و تداوم دردمندي؛ ﻫ) پديده مركزي 2: احساس دردمندي همراه با درماندگي؛ ز) شرايط مداخله گر 2: نظام ارزشي؛ جامعه پذيري ديني و ناهمنوايي با فرهنگ ديني، همنوايي مجموعه با فرهنگ كل، تازگي نگرش و مقبوليت شيوه تبيين مجموعه ميم، گزارش از شواهد عيني كارآمدي و اثربخشي، شرايط عضوگيري، كميت و كيفيت شبكه ارتباطي با اعضاي مجموعه؛ ح) راهبرد 2: انتخاب روش مجموعه ميم كه پيامد آن نوگروي با دو جهت گيري ابزاري و غايي است.

The conversion of a large number of people to the emerging spiritual sect (hereafter mentioned as “the M sect” in the current study) indicates a socio-cultural trend and the current study attempts to identify its causes and effective factors. Qualitative methodology in the form of Grounded Theory has been applied. Data were collected through distributing a semi-structured questionnaire in an in-depth interview from fourteen participants. Findings constitute a two-step paradigm model where the dimensions and major elements include: A) preliminary conditions: stresses of religious life in the modern age, lack of acceptability in the traditional religious culture, emotional detachment; B) causal conditions: spiritual needs, epistemic crisis, physical or mental illnesses; C1) The central phenomenon and context: the feeling of distress with regard to intensity, continuity, and diversity; D1) Strategy: reference to traditional religious texts, medical treatment, psychotherapy, counseling, exercise; E1) intervening conditions: lack of acceptability in the religious culture; F1) Result: inefficient or partially efficient of strategy and continuity of the feeling of distress; C2) the feeling of distress with desperation; D2) choosing the spiritual method proposed by M; E2) value system, religious socialization and lack of congruence with the religious culture, the congruence of the sect with the general culture, having fresh viewpoints and the acceptability of explanations provided by the sect, objective reports on the effectiveness of the practices in the sect, open membership, and the quality and quantity of the network of relations with members in the sect; F2) Conversion that has instrumental and ultimate interpretations