پهنه بندي فصلي و مكاني شاخص كيفيت هوا و آلاينده هاي هواي محيطي شهر تبريز به كمك نرم افزار GIS و بررسي مشكلات اجرايي موجود

Seasonal and Spatial Zoning of Air Quality Index and Ambient Air Pollutants by Arc-GIS for Tabriz City and Assessment of the Current Executive Problem

مينه و هدف: آلودگي هوا سلامتي ساكنين شهري را تهديد مي­ نمايد. شهر تبريز جزء يكي از هفت كلان شهر ايران است كه داراي مشكل آلودگي هوا مي­ باشد. هدف از اين مطالعه بررسي و توصيف كيفيت هواي شهر تبريز بر اساس پارامترهاي سنجش آلودگي هوا در فصول مختلف و ارزيابي مشكلات پيشرو مي­ باشد. روش كار: نوع مطالعه توصيفي-تحليلي و جامعه آماري هواي محيطي شهر تبريز مي­ باشد. داده­ هاي پنج ايستگاه­ پايش آلودگي هواي موجود در سطح شهر در سال 1391 جهت انجام مطالعه مورد استفاده قرار گرفت. اطلاعات هواشناسي همراه با داده ­هاي كيفيت هوا براي پهنه­ بندي و ترسيم نقشه ­هاي پراكنش و انجام آناليز فضايي استفاده شد. البته در حدود 30 الي 50 درصد مواقع اطلاعات مربوط به غلظت آلاينده ­ها توسط بعضي از ايستگاه ­هاي پايش ثبت نشده بود. نرم افزار سامانه اطلاعات جغرافيايي بر اساس روش وزن دهي فاصله اي معكوس جهت توزيع دقيق آلودگي هوا در ساير نقاط شهر استفاده شد. يافته­ ها: بيشترين مقدار غلظت PM10 مربوط به فصل تابستان و زمستان حدود 117µg/1 و در اغلب روزها بالاتر از حد مجاز بود. مونوكسيدكربن در ماه­ هاي سرد سال داراي بيشترين مقدار 7/66ppm بوده و در اغلب مواقع در شرايط ناسالم قرار داشته است. غلظت هاي O3، NO2 و SO2 اغلب پايين ­تر از حد مجاز بوده­ و در كمتر از 5 درصد مواقع باعث اعلان شرايط ناسالم شده است. محاسبات نشان مي دهد كه تعداد ايستگاه­ هاي پايش كافي نيست و طبق محاسبات براي شرايط فعلي 21 ايستگاه ديگر مورد نياز مي­ باشد. نتيجه ­گيري: دو عامل مهم آلودگي هواي شهر تبريز PM10 و مونوكسيدكربن هستند و بيشترين وقايع آلودگي مربوط به فصل­هاي سرد سال مي ­باشد. افزايش تعداد ايستگاه ­هاي پايش و توسعه سيستم اندازه ­گيري روزانه آلاينده ­ها يكي از اقدامات مهم مديريتي براي كنترل آلودگي هوا در شهر تبريز مي باشد.

Background & objectives: Air pollution threatens the health of urban dwellers. Tabriz city is among the seven megacities of Iran with air pollution dilemma. The aim of study was to survey and characterize air pollution in the city of Tabriz regarding air quality parameters and administrative problems. Method: This is a descriptive- analytic study which Tabriz ambient air was the study area. The data obtained from five air pollution monitoring stations was used in this study in the period of 2012-2013. Air quality data and meteorological characteristics were integrated to demonstrate spatial and temporal variations of air quality. Approximately, at 30 to 50% of the times, the data has not been recorded at the monitoring stations. Inverse Distance Weighting (IDW) method was used to analyze allocation of air pollution at other parts of the city. Results: The highest concentration of PM10 was related to summer and winter seasons with about 117 μg/l which mostly were excessive than the air quality limits. Carbon monoxide was at the highest amount of 7.66 μg/l at the cold months and brought about unhealthy condition. Concentrations of O3, NO2 and SO2 mostly were less than the permissible limits and at about 5% of the events led to initiate unhealthy conditions. Estimations show that the numbers of monitoring stations are not sufficient and additional 21 stations are required. Conclusion: PM10 and CO are attribute to the main pollutants of air in Tabriz city and the most events of air pollution take place at cold seasons. Increasing the number of monitoring stations and establishing appropriate daily measurement systems of pollutants is one of the important management measures to control air pollution in Tabriz.