ارزيابي تطبيقي پايداري كسب و كارهاي كارآفرينانه كشاورزي و نظام‌هاي متعارف توليد كشاورزي در استان گلستان

A Comparative Analysis of Sustainability of the Entrepreneurial Agro-Enterprises and Conventional Farming Systems in the Golestan Province

در چارچوب پارادايم اقتصاد اكولوژيكي، بهره­ گيري از فنون تصميم ­گيري چند معياره رو به افزايش است و ارائه ابزارهاي تحليلي جديد براي حل عملي مسائل پيچيده به هدفي در اين زمينه بدل شده ­اند. در اين تحقيق، با بهره ­گيري از فرآيند تحليل سلسه ­مراتبي بر پايه دانش گروهي از خبرگان، به مقايسه چند معياري و جامع سه نظام زراعي كشاورزي متعارف و كسب ­و كارهاي كشاورزي پرداخته شده است. اين تحقيق دو مرحله‌اي با هدف ارزيابي تطبيقي پايداري كسب ­و كارهاي كارآفرينانه كشاورزي و نظام ­هاي متعارف توليد كشاورزي به انجام رسيد. در مرحله اول تحقيق، يك مطالعه دلفي در سه دور انجام شد و در نتيجه، 4 گزيدار و 4 معيار (27 زير معيار) براي اولويت‌بندي نظام ­هاي توليد و بهره­ برداري كشاورزي بر اساس ظرفيت پايداري شناسايي شد. در مرحله دوم تحقيق، با استفاده از فرآيند تحليل سلسله‌مراتبي، گزيدارها و معيارهاي استخراج شده، اولويت‌بندي شد. نمونه ­گيري به صورت هدفمند نظري انجام شد. با توجه به هدف تحقيق، معيارهايي براي انتخاب مشاركت‌كنندگان به عنوان خبرگان كليدي به شرح زير در نظر گرفته شد: (1) تجربه عملي در توليد و كسب ­و كار كشاورزي، (2) تجربه مديريتي و سياست‌گذاري در توليد و كسب ­و كار كشاورزي و (3) دانش علمي در حوزه مديريت توليد و كسب ­و كار كشاورزي. بر اين پايه، روي‌هم‌رفته از 22 خبره براي مشاركت در انجام مطالعه دلفي كمك گرفته شد. معيارهاي شناسايي شده به ترتيب اولويت عبارت‌اند از: (1) ظرفيت همسازي اكولوژيكي؛ (2) ظرفيت ارزش‌افزوده اقتصادي؛ (3) ظرفيت مديريتي سازگار شونده؛ و (4) ظرفيت همگرايي اجتماعي. اولويت معيارها، نشان ­دهنده ارجحيت دغدغه زيست­ محيطي مشاركت ­كنندگان بر مسائل اقتصادي، مديريتي و اجتماعي است. با توجه به اين معيارها و نيز گزيدارهاي شناسايي شده، يك درخت تصميم‌گيري سه سطحي ترسيم گرديد. داده‌هاي مورد نيازاز طريق تكميل 20 پرسشنامه از سوي خبرگان مشاركت ­كننده در تحقيق بر مبناي مقايسه‌هاي زوجي، گردآوري و از نرم‌افزار 2000Expert Choice براي تحليل داده‌هاي گردآوري شده بهره گرفته شد. گزيدارهاي شناسايي شده برحسب ميانگين وزني احراز شده به ترتيب زير اولويت‌بندي گرديد: (1) كسب ­و كارهاي كشاورزي؛ (2) بهره‌برداري ­هاي تعاوني و (3) بهره‌برداري ­هاي خانوادگي، (4) سيستم كشاورزي تجاري. به طور كلي، نتايج اين تحقيق مبين ظرفيت پايداري بيشتر كسب ­و كارهاي كشاورزي نسبت به سه نظام كشاورزي متعارف در استان گلستان است.

The use of Multiple Criteria Decision Making (MCDM) techniques is increasing in the framework of Ecological Economics paradigm as well as providing new analytical tools for the practical resolution of complex problems which has become a target in this regard. In current research, a multi criteria and holistic comparison of three conventional farming systems and agro enterprises was carried out by implementing Analytical Hierarchical Process (AHP) due to the knowledge of experts. This two-phase research was done in order to comparative analysis of the sustainability of entrepreneurial agro-enterprises and conventional farming systems. By a three-round Delphi study, the first phase was conducted in order to identify criteria of sustainability capacities assessment of different agricultural systems. So, four alternatives and four criteria (including 27 sub criteria) were extracted. In the second phase, extracted alternatives and criteria were prioritized using AHP. Using theoretical purposeful sampling and according to the research purpose, criteria for selection of participants as key experts were identified, as: (1) Practical experience in the agricultural production and business, (2) Management and policy making experience in agricultural production and business and (3) Scientific knowledge in the field of agricultural production and business management. A total of 22 experts participated in the Delphi survey. The criteria were (1) Ecological adaptive capacity; (2) Economic value-adding capacity; (3) Adaptive management capacity; and (4) Social integration. Environmental concerns had higher priority than economic, social and managerial issues due to the criteria rankings. Based on alternatives and criteria, a three-level decision making tree was outlined. Required data was collected through pair wise comparison and 20 questionnaires were filled by a group of experts and key informants. Data analysis was done using Expert Choice 2000. According to the results, the alternatives were ranked as: (1) Agro-enterprises; (2) Agricultural Cooperatives (collective farming systems); (3) Family farming systems; (4) Agribusiness (commercial farming system), respectively. Overall, findings revealed that the sustainability capacities of agro enterprises were greater than the other three conventional farming systems in the Golestan Province.