نقش پراكندگي مكاني و نوسان هاي زماني پارامترهاي اقليمي در عملكرد گندم ديم (مطالعه موردي: شهرستان هاي كليبر و خدا آفرين)

The role of spatial and temporal fluctuations of climatic parameters in dry land wheat yield (Case study: Kaleibar and Khodaafarin County

نظر به اهميت پراكندگي مكاني و نوسانات زماني عناصر اقليمي در توليدات ديم؛ در تحقيق حاضر با بررسي پراكندگي مكاني عناصر آب و هوايي در شهرستان هاي كليبر و خداآفرين و نوسانات زماني آنها در ارتباط با نيازهاي اقليمي گندم ديم؛ ميزان تاثير آنها در عملكرد اين محصول استراتژيك مورد مطالعه قرار گرفت. پراكندگي مكاني پارامترهاي بارشي با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي(gis) به نقشه تبديل گرديده و نوسانات سال به سال بارش و دما از طريق ترسيم نمودار مورد ارزيابي قرار گرفت. با بهره گيري از نيازهاي رويشي(شرايط اقليمي مطلوب) گندم ديم، چگونگي تامين نيازهاي آب و هوايي اين گياه ارزشمند تحليل گرديد. در مرحله بعد جهت شناسايي نقش پارامترهاي آب و هوايي در عملكرد گندم ديم و تعيين بهترين مدل پيش بين گر؛ رگرسيون چند متغيره گام به گام براي 16 پارامتر اقليمي و ميانگين عملكرد گندم ديم در شهرستان هاي كليبر و خدا آفرين اجرا گرديد. نتايج نهايي نشان دهنده اين واقعيت هستند كه نقش هر يك از عناصر اقليمي بارش و دما، متناسب با مراحل مختلف رشد، متفاوت است. هرچند ميانگين بارش سالانه در منطقه مورد مطالعه مطلوب به نظر مي رسد ولي تغييرات زياد آن از سالي به سال ديگر و همچنين وقوع مقدار كمي از آن در ماه خرداد محدوديت اصلي بارش براي كشت گندم ديم است. عنصر اقليمي دما در منطقه مورد مطالعه در مراحل جوانه زني و پرشدن دانه شرايط مطلوبي را ايجاد مي كند ولي در مرحله گلدهي شرايط دمايي منطقه سردتر از آستانه هاي مطلوب فيزيولوژيكي گندم مي باشد. همچنين اجراي رگرسيون چندمتغيره، مدلي را با 7 پارامتر آب و هوايي ارائه داد كه مي تواند در سطح اطمينان 95% نقش پارامترهاي اقليمي را در ميزان عملكرد گندم ديم تبيين كند.

Recognition of climate and doing research about climatic requirements of farm plants can be regarded as main factors in the production process. According to the importance of the climatic fluctuations in rainfed productions، in this study effect of spatial distribution and temporal variation of climatic elements on wheat yield was studied in dry land farms of Kaleibar and Khodaafarin counties. For this، distribution of precipitation parameters was mapped in GIS environment and year-to-year variety of temperature and rainfall analyzed by drawing of charts. and thus with using wheat growing requirements (including desired climatic conditions)، ability to meet the climatic needs of this valuable plant were examined. In addition by running of stepwise multivariate regression model between 16 meteorological parameters and average wheat yield، the role of climatic fluctuations in dry land wheat yield identified and the best predictive model determined. Final results of this study show the fact that the importance of each of temperature and precipitation factors differ according to different phonologic stages of wheat at the study region. Although it seems that the mean annual rainfall in study area appears desirable but large fluctuation from year to year as well as small amount of rain in Khordad(June) are the main limitations of rain fed wheat cultivation. Temperature in germination and grain filling stages are created ideal condition but at the flowering stage temperatures are cooler than optimal physiological threshold. The stepwise regression presented a model with 7 meteorological parameters that can be explain a significant impact of climate parameters on dry land farming wheat yield at 95% confidence level on the study region.