تعيين درجه توسعه‌يافتگي صنايع‌ لبني استان‌هاي ايران ؛ كاربرد تكنيك تاكسونومي عددي

Determine the Degree of Dairy Industry Development in Iranian Provinces; Using Numerical Taxonomy Technique

صنعت لبنيات، از مهمترين حلقه ­هاي زنجيره غذايي كشاورزي و پيشرفته­ ترين صنعت تبديلي و تكميلي اين بخش است كه رتبه اول بازار مصرف و ارزش افزوده را در بين ساير صنايع اين بخش دارا است. مطالعات نشان مي­دهد كه عدم توجه به تفاوت­هاي منطقه­ اي در مديريت و سياست­ گذاري اين صنعت، موجب اتخاذ سياست­هاي ناكارآمد توسعة صنعت لبنيات استان­هاي كشور خواهد شد. بنابراين، هدف تحقيق حاضر، بررسي وضعيت موجود صنعت لبنيات و رتبه بندي استان­هاي ايران از نظر ميزان توسعة صنعت لبنيات با كمك شاخص ­هاي توسعة اين صنعت به روش تاكسونومي عددي بوده است. شاخص­ هاي توسعة اين صنعت، با مرور آمارهاي رسمي و دريافت نظرات كارشناسان اين صنعت تعيين شدند كه عبارتند از: تعداد دام توليد كنندة شير، ميزان توليد شيرخام، قيمت عرضة شير در بازار، تعداد واحدهاي فرآوري در حال بهره­ برداري، ميزان كل فرآوري انواع شير مايع، ماست، پنير، دوغ و بستني. بررسي­ها نشانگر وجود ركود و عدم پيشرفت برخي از اين شاخص ­ها در دورة زماني 1381 تا 1391 است. همچنين استان­هاي خراسان رضوي و ايلام به ترتيب داراي بيشترين و كمترين ميزان توسعه­ يافتگي صنايع لبني كشور بودند. لذا پيشنهاد مي ­گردد كه در اتخاذ تصميمات و برنامه ­ريزي­ هاي توسعه، سرمايه­ گذاري و مديريت صنعت لبنيات، به تفاوت­هاي استاني و نيز رتبه ­بندي استان­هاي كشور بر اساس پتانسيل آنها در هر يك از شاخص­هاي مذكور توجه گردد.

Dairy industry is one of the most important loops of agricultural food chain and agroindustry that has first rank in market and added value among the other agricultural industries. Studies have shown that insufficient attention to regional differences in dairy industry management and policy making leads to inefficient development policies for this industry in Iranian provinces. Therefore, the purpose of this study was to explain the current situation of dairy industry and ranking Iranian provinces in terms of dairy industry development indices by numerical taxonomy technique. These indices were determined using dairy expert views and reviewing of formal statistics about Iranian dairy industry that include: the number of milk livestock, amount of raw milk production, milk price in the market, the number of active milk processing units, the total production of liquid milk, yogurt, cheese, Doogh and ice cream. Based on the results, in this time period (2002-2012), there is a lack of progress in some indices in Iranian dairy industry. Also, Razavi Khorasan and Ilam provinces had the highest and lowest levels of Iranian dairy industry development respectively. Thus, this study recommended that take attention to provincial differences as well as the ranking of them according to their potential in each of these indices are necessary for decision making and planning for development, investment and management of dairy industry.