بررسي‌ پايداري ژنوتيپ‌هاي ‌گندم نان براي عملكرد دانه در برخي از مناطق گرم و خشك جنوب كشور

Study on Stability of Advanced Bread Wheat Genotypes for Grain Yield in Some Southern Warm and Dry Agro Climatic Zone

محيط، × در اكثر برنامههاي اصلاحي به خصوص براي مقايسه ژنوتيپها در محيطهاي مختلف به علت وجود اثر متقابل ژنوتيپ تظاهر ژنوتيپها در محيطهاي مختلف متفاوت است. به همين دليل توصيه و معرفي ارقام برتر در محيطهاي وسيع دشوار است. در اين تحقيق به منظور بررسي سازگاري و پايداري عملكرد ژنوتيپهاي گندم نان در مناطق گرم و خشك جنوب كشور، تعداد 30 ژنوتيپ در قالب طرح آلفا لاتيس در چهار تكرار به همراه دو رقم به عنوان شاهد )چمران و چمران 2( در شش ايستگاه تحقيقاتي )اهواز، داراب، دزفول، ايرانشهر، خرم آباد و زابل( طي سالهاي 1392 تا 1394 ارزيابي شدند. پس از تعيين يكنواختي اشتباهات آزمايشي بر اساس آزمون بارتلت، تجزيه واريانس مركب با فرض تصادفي بودن سالها و مكان و ثابت بودن ژنوتيپها انجام شد. اثر متقابل ژنوتيپ در محيط در سطح احتمال 1 درصد معنيدار بود. در روش ضريب تغييرات فرانسيس و كاننبرگ ژنوتيپهاي 22 ، 26 ، 17 ، 25 و 8 درروش واريانس محيطي رومر ژنوتيپهاي 14 ، 6 ، 26 ، 24 ، 1 ، 28 و 22 در روش اكووالانس ريك و واريانس پايداري شوكلا ژنوتيپهاي 6 ، 14 ، 24 ، 30 ، 1 ، 28 و 3 در روش واريانس درون مكاني لين و بينز ژنوتيپ هاي 24 ، 8 ، 12 و 17 در روش ضريب رگرسيوني فينلي و ويلكينسون ژنوتيپ هاي 3 ، 11 و 30 در روش ضريب تشخيص يا تبيين پينتوس ژنوتيپهاي 1 ، 6 ، 14 و 28 در روش ابرهارت و راسل ژنوتيپهاي 21 ، 13 ، 11 ، 3 و 14 در روشهاي ناپارامتري ژنوتيپهاي 3 ، 11 و 13 به عنوان پايدارترين ژنوتيپها شناسايي شدند. عليرغم وجود تفاوتهايي در نتايج روشهاي مختلف پايداري، ژنوتيپ 3 ، 11 ، 13 و 14 با متوسط عملكرد 059 / 6 ، 121 / 6 ، 198 / 6 و 108 / 6 تن در هكتار به عنوان ژنوتيپهاي پايدار با سازگاري عمومي خوب شناسايي شدند.

In most of breeding programs، especially for comparison of different genotypes due to the interaction of genotype × environment، the performances of genotypes in different environments are not the same. For this reason، selection and releasing of superior varieties in vast environments are difficult. In this study، to evaluate the adaptability and yield stability of bread wheat cultivars in southern warm and Dry agro climatic zone of Iran 30 genotypes was detected in alpha lattice design with four replications with two checks (Chamran and Chamran 2) in six research stations (Ahwaz، Darab، Dezful، Iranshahr، Khorramabad and Zabol) in 2013-15 cropping season. After determining the uniformity of experimental error Bartlett test was done for confirming of uniformity of experimental errors. Combined analysis of variance was done with considering of years as random and locations as fixed variables. The effect of genotype was significant at the 1% level. Stability analysis was done using various methods. Based on e coefficient of variation of Francis and Kannbrg، five genotypes (22، 26، 17، 25 and 8)، environmental variance of Romer، seven genotypes (14، 6، 26، 24، 1، 28 and 22)، ecovalance of Rick and stability variance of Shukla، seven genotypes (6، 14، 24، 30، 1، 28 and 3)، Lin and Binns method، four genotypes (24، 8، 12 and 17) Finlay and Wilkinson regression method، three genotypes (3، 11 and 30)، was recognized as stable genotypes. Pintus method determined four genotypes (1، 6، 14 and 28) and he Eberhart and Russell method recognized five genotypes (21، 13، 11، 3 and 14) as most stable lines among studied germplasms. In this study، also used non-parametric methods for detecting stable lines. Based on this method، genotypes 3، 11 and 13 were identified as the most stable lines. Different methods recognized different lines as stable genotypes in this study. Totally and based on the results of this study، four lines including: lines no. 3، 11، 13 and 14 with an average yield of 6.059، 6.121، 6.198 and 6.108 Ton per hectare respectively، was stable genotypes with high adaptability and can recommend for releasing in southern warm and dry zone of Iran were identified and recommendations.