تصوف و حيات اجتماعي؛ بررسي جهت‌گيري دو طريقت نقشبندي و نعمت الهي در حوزه‌هاي اقتصادي و سياسي در عصر تيموري

Sufism and Social Life;Scrutinizing Inclinations of Two Paths of Sufism, Naqshbandi and Nimatullahi, in Economic and Political Spheres in Teymouri Era

هدف از اين مطالعه نشان‌دادن ابعاد اجتماعي تصوف، با تاكيد بر دو طريقت نقشبندي و نعمت‌الهي است. با بهره‌گيري از تيپ‌شناسي وبر از دو تيپ عارف و زاهد، فهم جهت‌گيري طريقت‌هاي صوفيانه (دو طريقت مذكور) در حوزه‌هاي سياسي و اقتصادي مطمح نظر بوده است. دورة تاريخي مورد بررسي دورة تيموري است. اين پژوهش با روش تحليل اسناد تاريخي انجام شده است. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه دو طريقت نقشبندي و نعمت‌الهي در حوزه‌هاي سياسي و اقتصادي بسيار فعال بوده‌اند و به­نظر مي‌رسد تيپ‌شناسي وبر براي فهم جهت‌گيري‌هاي طريقت‌ها در تصوف اسلامي، ابزار كارآمدي نيست. از نظر وبر جهت‌گيري صوفيانه از تيپ جهت‌گيري عارفانه است. اما نتايج اين تحقيق نشان مي‌دهد كه جهت‌گيري طريقت‌هاي نقشبندي و نعمت‌الهي در حوزه‌هاي اقتصادي و سياسي متفاوت از تيپ‌شناسي وبر است. به­نظر مي‌رسد براي فهم جهت‌گيري صوفيانه در امور دنيوي تيپي مستقل از دو تيپي كه وبر صورت‌بندي كرده مورد نياز است. نتايج حاصل از اين تحقيق مويد نفوذ تصوف در دورة مياني در حيات اجتماعي است.

The aim of this study is to show social aspect of Sufism with the emphasis on Naqshbandi and Nimatullahi orders.It was also our goal to understand the direction of Sufi orders in political and economic spheres by using the Weber's typology of Asceticism and Mysticism. The historical period chosen was the Timuri. This research uses the investigation of historical documents. The results show that Naqshbandi and Nimatullahi orders were very active in political and economic spheres and it seems that the Weber's typology is not an efficient to understand the direction of orders in the Islamic Sufism .According to the Weber's, sufi direction is a mystic one. However, the results show that the direction Naqshbandi and Nimatullahi orders in political and economic spheres are different from the Weber's typology. It seems that there should be an independent typology to understand the direction of sufism in worldly affairs.