پديد آورندگان :
بحراني پور، علي دانشگاه شهيد چمران - گروه تاريخ , فاضلي، عبدالله دانشگاه پيام نور تهران - گروه علوم اجتماعي , كاظمي، سجاد دانشگاه شهيد چمران , لجم اورك مرادي، علي دانشگاه شهيد چمران
كليدواژه :
تشيع , تصوف , چارلز تيلي , سربداران , كنش جمعي
چكيده فارسي :
تلفيق تاريخ و نظريه در شمار روشهايي است كه بسياري از محققان، از جمله تاريخنگاران و جامعه شناسان بدان توجه نشان داده اند. چارلز تيلي از جامعهشناساني است كه براي نشان دادن نحوه عمل الگوهاي جامعه شناسانه از مواد تاريخي استفاده كرده است. نگارندگان اين مقاله جنبش اجتماعي سربداران در ايران سده هشتم هجري را بر پايه نظريه «كنش جمعي» وي مورد تحليل قرار داده اند. ابتدا مفاهيم مرتبط با كنش جمعي چون منافع، سازمان، بسيج، كنش جمعي، نيز مفاهيم فرصت، تهديد، سركوب و تسهيل شناسايي، استخراج و شرح داده شده ، سپس بر اساس اين مفاهيم به تحليل عناصر دروني جنبش سربداران يعني تاثير منافع اقتصادي، نقش دراويش متصوفه، سازمان فتيان، مذهب تشيع و منابع موثر بر بسيج نيروهاي سربداران، نيز عوامل عيني چون شرايط سركوب و يا تسهيل در تقابل ميان گروههاي چالشگر سربداران و جامعه سياسي ايلخانان پرداخته ميشود. روش مورد استفاده در اين مقاله «تطبيقي» است؛ و يافته هاي حاصل از آن، تداوم تعدي هاي مالياتي مضاعف در تشخيص منافع؛ نقش طريقت هاي صوفيه، مذهب تشيع، و سازمان فتوت و ارتباط نزديك ميان نيروهاي اجتماعي آن به عنوان سازمان جنبش؛ و نقش سياسي چنين نيروهايي به عنوان عمده منبع بسيج، نيز تجزيه حكومت ايلخانان و عدم توانايي و تجهيز نظامي در سركوب مخالفان و گروههاي مدعي، شرايط تسهيل كننده جنبش سربداران را نشان مي دهد.
چكيده لاتين :
The combination of history and theory is among the methods that many scholars, including historians and sociologists, have shown their interest in that. Charles Tilly is a sociologist who has used historical events to illustrate how sociological patterns work. This article analyzes the Sarbedaran social-religious movement based on the theory of collective action by him. Thus, the concepts which are related to the collective action theory such as interests, organization, mobilization, collective action, opportunity, threat, suppression and facilitation, were extracted from the history and described. Then, based on those concepts, the inner elements of the Sarbedaran movement, namely the impact of economic interests, the role of the Dervishes, futuwat Organization, Shiite and the sources of effective mobilization of forces, as well as the objective factors, such as the conditions for suppression or facilitation of the confrontation between the challenging groups of the Leaders and the political community of the Ilkhans have been analysed. The method used in this article is comparative. The findings show that continuation of tax encroachment and double taxation, the role of the Sufi traditions, the Shiite, and the organization of futuwat and close connection between its social forces and the movement's organization as well as the political role of such forces are major sources of mobilization, and the disintegration of the Ilkhanates government and also the inability of their armed forces to suppress the opposition and challenger groups, are facilitating conditions for the Sarbedaran movement.
