براهين تغييرناپذيري خداوند در الهيات اسلامي

تغييرناپذيري خداوند از صفات اصلي باري تعالي و پايه اثبات بسياري از صفات ديگر است. در متون كلامي نخستين ويژگي مبدا هستي غيرحادث بودن است كه آن را از متغيرنبودن نتيجه گرفته اند. استدلال هاي ممكن بر تغيير ناپذيري خداوند را مي توان از طريق صفات ثبوتيه و سلبيه واجب الوجود نشان داد. صفات ثبوتيه اي كه از طريق آنها تغييرناپذيري واجب الوجود اثبات مي شود عبارتند از اتميت و اكمليت، وجوب وجود، بسيط الحقيقه، خالقيت، نامحدوديت، اتحاد ذات و صفات، و محرك غيرمتحرك بودن. همچنين صفات سلبيه اي كه مقدمه براهين تغييرناپذيري واجب قرار مي گيرند، عبارتند از نفي حدوث، نفي حركت در زمان و مكان، نفي حركت به سوي شر، نفي كثرت، نفي قوه، نفي ماهيت، نفي سبب داخلي و خارجي و نفي تقسيم و نفي موضوع. فايده تفكيك براهين اين است كه بر حسب نوع مقدمات به كاررفته در استدلال، نوع تغييري كه از واجب نفي مي شود نيز متفاوت خواهد بود. از سوي ديگر در متون الهياتي، صفاتي همچون علم به متغيرات، اراده، رضا و غضب، نسيان، عشق و لذت، خلقت زمانمند، استجابت دعاي بندگان و تكلم، براي واجب نقل شده كه با تغييرناپذيري خداند ناسازگار است. پاسخ هر كدام از اشكالات در جاي خود به تفصيل بيان مي شود؛ اما پاسخ اجمالي آن است كه تغير در اضافات است نه در ذات و مقصود از اضافات همان فعل و صفات فعلي اوست كه به مخلوقات حادث منتسب است؛ بنابراين مانعي از حدوث تغير در فعل و صفات فعلي وي وجود ندارد و از اين امور، تغير در ذات لازم نمي آيد.