ترسيم الگوي روش شناختيِ مطالعه ديني بر مبناي مفهوم شناسيِ «روي آورد»، «روش» و «پارادايم»

Drawing The Methodological Pattern of Religious Studies Based on Conceptual Clarification of "Approach", "Method" and "Paradigm"

«روي آورد»، «روش» و «پارادايم» اصطلاحاتي هستند كه از فلسفه علم واردِ روش شناسيِ دين پژوهي شده اند. عدم توجه به مفهوم شناسي، مصداق يابي و حتي ترجمه اين واژگان، موجب نوعي آشفتگي در روش شناسي دين پژوهي گشته است؛ بهنحوي كه اين تعابير گاه به صورت مترادف، گاه با معاني مختلف و گاه به جاي يكديگر به كار رفته اند. به منظور رفعِ اين نقيصه روش شناختي، لازم است مفهوم شناسيِ دقيقي از اين واژگان صورت گرفته، با ترسيم الگويِ روش شناختيِ مناسبي، جايگاه هر يك از اين مفاهيم در گستره دين پژوهي تبيين گردد. ميانِ پارادايم ها، روي آوردها و روش ها در گستره دين پژوهي- بر خلاف علوم تجربي- نوعي هم كُنشي برقرار است. پارادايم، روي آوردها و روش هاي شايسته و بايسته را در دين پژوهي تعيين مي كند. از سوي ديگر شناخت پارادايم متوقف بر شناختِ روي آوردها و روش هاست. همين امر موجب مي شود مسئله واحد در پارادايم هاي مختلف، پاسخ هاي گوناگون يابد. روي آوردها و روش هاي ديني نيز در ارتباطي پويا و تعاملي زايا عمل مي كنند و هر روي آوردي روش هاي خاصِ خود را مي طلبد. هر پارادايمي روي آوردهاي مناسبِ خود را مي طلبد و هر روي آوردي، روش هاي خاص خود را مي جويد.

The three concepts of "approach", "Method" and "Paradigm" are inserted to the methodology of religious researches from philosophy of Science. Not paying exact attention to the concepts, their referents, or even their translation has created confusion in the methodology of religious researches such that these concepts are considered synonyms at times, or with different meanings at other times or are used in place of one another. It is necessary to exactly define the three concepts to remove this methodological flaw and to draw an appropriate methodological pattern to explicate the position of each concept in religious researches. Unlike experimental sciences, there is a kind of interaction between paradigms, approaches, and methods in religious studies. Paradigm determines necessary and proper methods and approach in religious researches. On the other hand, knowledge of paradigms is based on the knowledge of approach and methods. This causes different answers to a single issue in different paradigms. Religious approach and methods also have a dynamic relation and a generative interaction and every approach should have its own special methods. Every paradigm needs its proper approach and every approach needs its own special methods.