عقلانيت

اشاره: نويسنده در تحليل مفهوم عقلانيت به سراغ باورهاي عقلاني مي رود و ملاك عقلاني بودن باورها را داشتن دليل براي اثبات درستي باورها و كارآمدي و مفيد بودن آنها مي داند كه اين ملاك دوم را نيز به ملاك اول باز مي گرداند. از آنجا كه نويسنده مدل كلاسيك عقلانيت را متضمن تحليل مفهوم عقلانيت نميداند طرح ديگري از عقلانيت را بعنوان مدل جانشين» عرضه ميكند كه اجمال آن از اين قرار است كه، اولا عامل عقلاني مقدم بر باور عقلاني است و بين عامل عقلاني و شخص عقلاني تمايز وجود دارد (در مدل كلاسيك بين رابطه منطقي دليل و باور تأكيد است اما در مدل جانشين تأكيد بر روش است كه عامل در اقامه دليل براي رسيدن به حقانيت عقيده اش اعمال ميكند.) ثانبا توانايي بر حكم كردن در مواقعي كه براي انتخاب عقيدة قوانين كاني وجود ندارد تا بر اساس آن قوانين حكم شود. (در مدل كلاسيك حكم كردن بر اساس قوانين بايد صورت مي گرفت.) ثالثا يك عقيده براي آنكه عقلاني باشد بايد جمعي از متخصصين آن را تأييد كنند (در واقع در اين مرحله عقلانيت يك بعد جمعي و اجتماعي مي بايد در راستاي توضيح اين مرحله سوم آراء و ننگنشتاين و كوهن كه هر يك به گونه اي بر اين عنصر اجتماعي تأكيد كرده اند مطرح و در ادامه نقاط اشتراك و افتراق نظر نويسنده با كوهن و پرپر بازگو ميشود. به نظر مي رسد هم مدل جانشيني كه مؤلف مقاله در مقابل مدل كلاسيك عقلانيت ارائه مي كند و هم خود مدل كلاسيك هنوز در تحليل مفهوم عقلانيت ناقمند. از نقصان هاي مشترك اين دو مدل آن است كه در تحليل مفهوم عقلانيت به جاي آنكه موضوع عقلانيت تحليل و بررسي شود، باورهاي عقلاني و ملاك ها و روشهاي تحفين باورهاي عقلاني ارزيابي مي شود. لذا از همان ابتدا موضوع «عقلانيت، به باورهاي عقلاني» نقليل مي يابد گوئي از نگاه مؤلف عقلاني بودن يا عقلانيت چيزي جز باور عقلاني نيست