غايت اخلاقي قاعده حقوقي؛ نگرشي تطبيقي در تئوري حقوق غربي و حقوق اسلامي

The Ethical intended purpose of Legal Rule: Comparative Approach in the Western and Islamic Theories of Law

نسبت شناسي حقوق و اخلاق يكي از مسائل پر دامنه در مباحث فلسفي حقوق مي ­باشد. تاريخ تئوري حقوقي در غرب شاهد اين مدعاست به گونه اي كه نظريات حقوق طبيعي، اثبات گرايي حقوقي، نظريه تاريخي حقوق، رويكردهاي انتقادي حقوق و ... هر يك به نوعي موضعي مشخص نسبت به تفكيك، وحدت يا تعامل قواعد حقوقي با هنجارهاي اخلاقي ارائه كرده اند. هدف مقاله تبيين رابطه غايي حقوق با اخلاق است كه به روش توصيفي تحليلي انجام گرفته و از مطالعات تطبيقي فلسفه حقوق نيز بهره گرفته شده است. حقوق و اخلاق هر يك نظامي هنجاري ناظر به رفتار انسان ارائه مي دهند كه بر خلاف رويكردهاي تفكيكي و اتحادي، در تعامل با يكديگر مي باشند؛ قواعد حقوقي مبتني بر منطق ادراك اعتباريات عملي در راستاي تأمين غايات و مصالح انسان اعتبار مي­يابند و از آنجا كه مصالح اخلاقي تأمين كننده بخشي از نيازها و مصالح انسان مي باشد مي تواند غايت قاعده حقوقي يا منشأ اعتبار آن قرار گيرد. البته اين ديدگاه بدان معنا نيست كه ضرورتاً بايد جملگي قواعد و غايات اخلاقي به قاعده حقوقي تبديل شوند بلكه به اين معناست كه در اعتبار قواعد حقوقي ناگزير بايد غايات اخلاقي در نظر گرفته شوند.

Recognition of the relationship between law and ethics is one of the most complex issues in philosophy of law. The history of legal theories in the West is a good evidence of this claim, in such a way that theories of natural law, positivism, historical theory of law, critical studies of law, each have a certain position in relation to the separation, unification or interaction of legal rules and moral norms. The purpose of this article is to explain the ultimate relationship between moral and law, which has been done by a descriptive-analytic method, and also a comparative study of legal philosophy. Law and ethics provide normative systems, in respect to the human behavior, interacting with each other. Legal rules are, on the basis of practical logic, provided to meet human needs and interests, and since ethics are part of the human needs and interests, it can be the ultimate goal of a legal principle or source of its validity. It does mean that imperatively all ethical rules and norms be converted into legal rules, but ethical ends must be considered in the validity of legal rules.