نگاهي انتقادي به ارتباط دانش و دين در جامعه‌شناسي دين ماكس وبر

A Critical Study on the Relationship between Knowledge and Religion in Max Weber’s Sociology of Religion

در اين نوشتار مي‌كوشيم تا ضمن استخراج ديدگاه وبر دربارة ارتباط دانش و دين به عنوان يكي از مهمترين نظريات او، توضيح دهيم كه چگونه اين ديدگاه كه خود مبتني بر جامعه‌شناسي دين وبر است، به تعارض ميان دانش به معناي اعم آن (شامل علوم طبيعي و انساني) و دين خواهد انجاميد. اين مقاله شامل پنج بخش اصلي است: در بخش اول (مقدمه) نقشة روابط ممكن بين دانش (علم) و دين را طرح مي‌‌كنيم و سپس در بخش دوم جايگاه وبر به عنوان يكي از قائلين به تعارض بين دانش و دين در آن نقشه را مشخص خواهيم كرد. در بخش سوم مقاله، انتقادات وارد بر ديدگاه وبر با نگاهي به نظريات ولترستورف طرح خواهند شد و نهايتاً در بخش چهارم با نگاه انتقادي به موضع وبر، راه‌حلي براي آنچه او تعارض بين دانش و دين مي‌خواند ارائه خواهيم كرد. اين راه‌حل، مسيري است كه به علماي دين و دانشمندان امكان مي‌دهد از هر دو ساحت انديشة بشر يعني دانش و دين، به نحوي روش‌مند و فلسفي در ساختار شناخته‌شدة جامعه‌شناختي بهره برند و در عين حال با يكديگر گفت‌وگو كنند. بخش آخر اين نوشتار نيز به نتيجه‌گيري بحث و بيان رابطة دانش جامعه‌شناسي و دين با توجه به مقدمات ذكرشده در مقاله اختصاص خواهد داشت.

In this paper, I tried to elucidate Weber's view on the relationship between knowledge and religion as one of his most important views from the point of view of his "Sociology of Religion" and show how Weber's vision results in a conflict between knowledge in the general sense of it (including empirical sciences and Human) and religion. For this purpose, five main sections are considered. In the first section, the title introduces the map of the possible relationships between knowledge and religion, then in the second section, the coordinates of Weber's position in that map as one of the factors for the conflict between knowledge and religion is explained. In the third part of the article, criticisms of Weber's vision has been drawn up by considering Wolterstorff's views, and finally, in the fourth section, with a critical study on Weber's position, I come up to a solution for the issue, named "conflict between knowledge and religion". This solution which includes a path that is presented to the religious scholars and scientists to discuss with each other so that both the domains of human thought, knowledge and religion, can be used methodically and philosophically in a well-known sociological structure. The final part of this article also focuses on the conclusion of the discussion.