بررسي تطبيقي مسئلة شر در فلسفة ملاصدرا و لايب‌نيتس

The Problem of Evil in the Philosophy of Mulla Sadra and Leibniz; A comparative study

مسئلة معروف شر از مسائل مهم و ديرين كلامي- فلسفي است كه غالب اديان به آن پرداخته‌اند و فيلسوفان دين نيز با نگاهي نو اين موضوع را بررسي مي‌كنند. اين نوشتار به روش تحليل گزاره‌اي به بيان و بررسي ديدگاه ملاصدرا و لايب‌نيتس در اين باره مي‌پردازد. ملاصدرا با توجه به مقتضيات زمانه با رويكردي سنتي ديدگاه خود را بيان داشته است. لايب‌نيتس با رويكردي سنتي و نو در اين مورد بحث كرده است. مباني و راه‌حل اصلي مسئلة شر در ملاصدرا و لايب‌نيتس يك‌سان است. از ميان راه‌حل‌هايي كه اين دو فيلسوف ارائه داده‌اند راه‌حل سنتي و مناقشه‌برانگيز عدمي‌بودن شر مشترك است. در مقايسة راه‌حل مهم هر دو با ساير راه‌حل‌هايشان به اين نتيجه مي‌رسيم كه درمجموع، راه‌حل‌هاي آن‌ها داراي انسجام مبنايي نيست؛ چراكه در يك راه‌حل، شر را عدمي مي‌دانند در حالي كه لازمة راه‌حل‌هاي ديگر آن‌ها وجودي‌دانستن شر است. درمجموع راه‌حل‌هاي ملاصدرا و لايب‌نيتس پاسخ‌گوي چالش‌هاي معاصرين در اين باره نيست.

The problem of evil is one of the most important and well-known theological and philosophical issues which most of religions have dealt with it and philosophers of religions have addressed this issue through a new look. This article through propositional analysis, reviews the Mulla Sadra and Leibniz's views on the problem. Due to circumstances of time, Mulla Sadra expressed his views on the issue with a traditional approach, but Leibniz is discussed it with traditional and also new approaches. The Foundations of Sadra and Leibniz and their original solutions to the problem are the same. Among the solutions that these two philosophers have addressed, the old and controversial solution, that evil is absence and really doesn’t exist, is shared. In general, their solutions do not have a basic coherency, because in one solution they deny the existence of evil, while the precondition of their other solutions is the existence of evil.