حكمروايي آب و توسعه منطقه اي مورد: منطقه آبياري كرخه

Water Governance and Regional Development The Case of Karkheh Irrigation Area (Khuzestan, Iran)

آب و شيوه هاي كهن مديريت و بهره برداري از آن در سرزمين ايران، كه بخش وسيعي از قلمرو آن در اقليم خشك و نيمه خشك قراردارد، همواره نقش بسيار مهمي در تحولات اجتماعي- اقتصادي و برپايي چشم اندازهاي فرهنگي برعهده داشته است. آغاز دوره نوگرايي در ايران و روي آوري به تدوين برنامه هاي ميان مدت عمراني (از 1327 به بعد)، همراه با اجراي اصلاحات ارضي (1341 به بعد) و شايد از همه مهمتر، تغيير پايه درآمدي دولت از ماليات و ديون ارضي (بهره مالكانه) به فروش نفت، در كنار رشد شتابان شهرگرايي و گسترش فعاليتهاي صنعتي، زمينه ساز تحولات بيسابقه اي در عرصه حكمروايي آب در چارچوبي نوين، اما با محوريت دولت و در قالبي كاملا تمركزگرا گرديد. پس از پيروزي انقلاب اسلامي (1357)، روند گسترش بهره برداري از منابع آب در ابعادي بيسابقه مطرح شد كه طي آن برنامه هاي پيشين عمران و توسعه منطقه اي، با محوريت اب، در مناطق نوآباد و حائز مزيت نسبي، جاي خود را به اجراي طرحهاي توسعه در سرتاسر مناطق كشور داد. بدينسان، نگرش به مديريت منابع آب و حكمروايي آن خصوصيات نسبتا تازه اي يافت. اين مقاله مي كوشد- بصورت موردي- به بررسي حكمروايي آب و نقش آن در توسعه متوازن و پايدار و همچنين ارزيابي پيامدهاي فضايي آن در منطقه آبياري كرخه (خوزستان) بپردازد. اين بررسي با تكيه بر روش تركيبي (كمي- كيفي) و با استفاده از ابزار پرسشنامه هاي ساختارمند و مصاحبه، جلسات بحث متمركز گروهي و مشاهده غيرمشاركتي و گفتگو به انجام رسيده است. بر اين اساس، كوشش شده است تا از نقطه نظرات همه بازيگران در سطوح مختلف ملي، منطقه اي و محلي (شامل مديران و كارشناسان حوزه هاي مختلف، از جمله استادان دانشگاه و خبرگان بخش آب و كشاورزي، محيط زيست، برنامه ريزان توسعه، نمايندگان جوامع محلي و بهره برداران مستقيم از طرح، در قالب مصاحبه هاي فردي و گروهي بهره گيري شود.

Water and its ancient exploitation methods in Iran, which a large part of its territory is characterized as arid and semi-arid, has continuously played a determinant role in establishment of cultural landscapes and as a whole, in its socio-economic developments. With the beginning of modernization and turning to new planning methods, with introducing interim development plans (from 1948 onwards), along with the implementation of Land Reform Act (1962), and perhaps most importantly, the change in the state's basic incomes from taxes and duties (shareholdings) to oil, with growth of urbanization and expansion of industrial activities, the country witnessed unprecedented changes in large scale water management, with focusing a completely centralized framework and dominant role of state. . After the Islamic Revolution (1979), the process of increasing the country's capacity to exploit the water resources was expanding unprecedentedly. During the period, regional development programs, with emphasis on water resources, in new land areas, with comparative advantage, gave way to implementation of development plans throughout the country. Thus, the attitude toward water resource management and its governance has received somewhat new features. This article tries to study these processes and approaches to water governance and their role in balanced and sustainable development, and, as well as, their spatial implications as a case, in the Karkheh irrigation zone(Khuzestan). The study was conducted on the basis of a mixed (quantitative and qualitative) method, using structured questionnaires and interviews, group focused discussion sessions and non-cooperative observation and discussion. Efforts have been made to review the Karkheh Irrigation Development Plan, based on the points of views of all stakeholders at various national, regional and local levels (including managers and experts from different fields, such as university professors, experts in water, agriculture, environment, development planning, local community representatives and common beneficiaries of the project), by using the methods of individual and group interviews