كليدواژه :
كليات پنجگانه , حكمت سينوي , حكمت صدرايي , اصالت وجود , تشكيك وجود
چكيده فارسي :
ارسطو در پي واكاوي در ميان موجودات جهان خارج و طبقه بندي علوم، مجبور به طبقه بندي موجودات گرديد كه همين امر وي و شارحان او را به تدوين نظريه كليات پنجگانه واداشت. براساس اين آموزه تمامي موجودات عالم مادي در حقيقتي به نام جسم با هم مشترك بوده و در حقيقتي ديگر كه بعدا به نام فصل خوانده شد با يكديگر متمايزند.
بزرگ حكيم جهان اسلام ابن سينا با بهره از تعاليم ارسطويي و بهره ازآموزه تفكيك وجود و ماهيت از فارابي، دستگاه منظم حكمت مشايي خود را با نگاهي نوين پي نهاد و پاره اي از مباحث فلسفي را به طور دقيق به مباحث وجود ملحق ساخت و پاره اي ديگر را به مباحث ماهيت مرتبط دانست كه مجموع همين نگرش تا به امروز در تمامي كتب فلسفي متأخر از وي در جهان اسلام قابل مشاهده است.
و اما صدرالدين شيرازي بنيانگذار حكمت متعاليه صدرايي اگر چه تدوين مباحث خود را در كتابهايش بر اساس حكمت سينوي پايه ريزي كرد ولي دستيابي وي به آموزه اصالت وجود، و تشكيك وجود چگونگي نگرش وي به ساحات مختلف فلسفي را تغيير داد؛ چگونگي اين تغيير گاه در آثار او بطور صريح مورد واكاوي قرار گرفته و گاه در هاله اي از ابهام باقي مانده است، يكي از مباحث واكاوي نشده در حكمت صدرايي، وجوب بازخواني مجدد نظريه كليات پنجگانه است ؛ بنابر آموزه هاي سينوي مقسم بحث كليات پنجگانه، ماهيت است و بنابر حكمت صدرايي ماهيت اعتباري است ؛ لذا بظاهر، بنابر مباني صدرايي كليه مباحث كليات پنجگانه اعتباري ميباشد و از جايگاه حقيقي خود هبوط كردهاند.
گفتار حاضر بر آن است كه با بررسي جايگاه كليات پنجگانه در حكمت سينوي به تطور مفهومي آن در حكمت صدرايي همت گمارد وبا تحليل پي آمدهاي اعتباريت ماهيت تعارض آن را با بحث كليات پنجگانه وانمايد و نظريه نهايي حكمت متعاليه را در اين موضوع، يعني ارجاع هستي شناسانه كليات پنجگانه به حوزه معرفت شناسي را واكاود.
چكيده لاتين :
Aristotle was up to categorize fundamental types of beings. His followers and commentators, then, tried to come up with the theses of five predicables. According to this theses, all material beings share the same genus while differing in respect to their differentia. Avicenna, the great Muslim philosopher, in the light of the proposed distinction between existence and quiddity by Al-Farabi, built his new philosophical syst em. He organized philosophical roblems somehow differently. Following Avicenna, traditionally som e philosophical problems were discussed under the title of existence and some of them under the title of quiddit. Mulla Sadra, the founder of transcendental philosophy, however, changed the philosophical
scenery radically. Although, Mulla Sadara respected pedagogical tradition of philosophical writings, his revolutionary views on this matter has not been fully explored. One of this unexplored area is the topic of five predicables. In Islamic Peripatetic tradition, the title of five predicables is being discussed under the general topic of quiddity. If the principality of existence is true, quiddity is not real and therefore its related problems lose their intellectual importance. In this article, first, I take a brief look at five predicable and its importance in Avicenna's. Then, I trace its evolution in transcendental philosophy. At the end, I argue that there is a tension between this doctrine and the theses of principality of existence and
quiddity irrealism.
