چكيده فارسي :
به رغم فصاحت و بيان روشن سعدي كه همگان آن را تحسين مي‌كنند نظرات، نگرش و انديشه‌هاي او به صورت‌هاي متفاوت ـ وغالباً متضاد ـ توصيف شده است. او حتي گاه به توسط يك مؤلف و منتقد واحد، فردي شكاك، واقع‌بين، انديشمندي انسان‌دوست، معلم اخلاق، نويسنده‌اي غيراخلاقي، مبلغي مذهبي و عارفي مسلمان معرفي شده است. متضاد بودن آراء كساني كه با متن آثار خود سعدي آشنايي دارند، مي‌تواند تا اندازه‌اي معلول اين واقعيت باشد كه ـ لااقل بر حسب ظاهر ـ نظرات سعدي هميشه به طور كامل يكدست و هماهنگ به نظر نمي‌رسد. چنين ناهماهنگي‌هاي واقعي يا ظاهري در آثار بسياري از متفكران و مؤلفان بزرگ مشهود است و مخصوصاً در مورد شخصي مانند سعدي كه به بلاد دور و نزديك سفر كرد و در خلال زماني طولاني چيز نوشت قابل درك است، ليكن تضاد آراء دربارۀ اعتقادات اخلاقي و نظري سعدي علت ديگري نيز دارد و آن اِشكالِ گنجاندن انديشه‌هاي وي در قالب طرحي اساسي، چارچوبي نظري يا مكتبي فكري، يا جاي دادنِ راحت و آسان او در طبقۀ معيّني از شعراي كلاسيك فارسي است. در اين مقاله ما نخست با بررسي نظرات منتقدان مهم آثار سعدي، رابطۀ او و تصوف را بحث خواهيم كرد و به دنبال آن، آراء او را در باب تصوف و مطالب مرتبط به آن، با مراجعۀ مستقيم به نثر و شعر اين سخنور، مطالعه مي‌كنيم.
چكيده لاتين :
Although Sa`di has been known as an eloquent poet whose poetry is comprehensible even to the common people, his outlook and ideas have often been described in different and often opposing ways. At times he has been described by a single critic or writer as a skeptic, a realist, a philanthropic, a master of ethics, an immoral writer, an advocate of religion, and a Muslim ystique. This controversy can be the result of the fact that his ideas, at least on the surface, do not seem to be in vogue with one another. This lack of harmony, whether real or imaginary, which can be seen in the writings of many great intellectuals and writers, especially about Sa`di, who travelled the world and wrote for a long period of time, is acceptable. However, the controversy in the general opinion about his ethical beliefs has another reason; and that is the problem of fitting his thoughts into definite school of thought, or classifying him easily into a definite level of classical Farsi poetry. In this essay, the aim is to examine the opinions of the important critics of Sa`di and his relation to Mysticism, and by referring to his poetry and prose to clarify his outlook on Mysticism.
