تبيين مفهومي نظريه عدالت اجتماعي در انديشه شهيد صدر

به باور شهيد صدر عدالت اجتماعي ارزشي اصيل، مبنايي اساسي و ركني بي‌بديل در اسلام است. در اين مقاله با بررسي كامل آثار وي با روش دلالت‌پژوهي، دلالت‌ها و نكاتي از متن آثار ايشان استنباط گرديده و نوعي تفسير متن به متن صورت پذيرفته است تا جوهره انديشه شهيد صدر درباره عدالت اجتماعي فهميده شود. به باور صدر، عدالت به‌عنوان ارزشي توحيدي در موضوع‌هاي مختلف، معناي خود را مي‌يابد. در ساحت فردي، عدالت به معناي رعايت حد اعتدال و استقامت در شريعت است و ساحت حيات جمعي در پيوند با استخلاف عامه انسان، عدالت اجتماعي متضمن دو ركن تعادل اجتماعي و تأمين اجتماعي است كه ركن دوم بر دو طريق مردمي و دولتي صورت مي‌پذيرد. بنابراين، عدالت اجتماعي متقارن با نوعي توازن اجتماعي است و كاركرد ركن تأمين اجتماعي برگشت جامعه به توازن مورد هدف. از اين‌رو، در كنار معيار كار، معيار نياز نيز به‌عنوان اصل حاكم بر حوزه تأمين اجتماعي در مكتب اجتماعي اسلام پذيرفته شده است. از ديگر سو، تفاوت سويه مردمي و دولتي در مسئله تأمين اجتماعي به باور شهيد صدر در گستردگي اين دوسويه است. در نگاه صدر، نظريه عدالت اسلامي، عنصر اصلي مكتب اجتماعي اسلام و داراي برنامه تفصيلي است كه شريعت در اختيار ما قرار مي‌دهد. اقامه عدالت اجتماعي نيازمند مداخله مستقيم و حداكثري دولت اسلامي خاصه در «منطقه الفراغ» است و بزرگ‌ترين مانع اقامه عدالت در ديدگاه او وابستگي به دنياست.