اعتباريات و علوم انساني از منظر علامه طباطبايي

The Conventional and Humanities from the Perspective of Allameh Tabataba'i

از جمله مباحث مبنايي فلسفه علوم انساني، تعيين ماهيت مفاهيم و گزاره هايي است كه در نظريه هاي اين علوم به كار مي روند. ماهيت اين مفاهيم و گزاره ها بستگي تام به ماهيت موضوع اين علوم دارد. علامه طباطبايي، به عنوان يكي از بارزترين متفكران اسلامي، عملاً به نظريه پردازي در برخي مسائل علوم انساني دست يازيده اند. مطالعه رويكرد ايشان در اين نظريه پردازي ها، خصوصاً در تفسير شريف الميزان و همچنين دقت در قرايني كه در نظريه اعتباريات ايشان وجود دارد، ما را به اين امر رهنمون مي كند كه از منظر ايشان، موضوعات علوم انساني به دو دسته عمده حقيقي و اعتباري قابل تقسيم اند؛ البته سهم عمده از آن موضوعات اعتباري اجتماعي است كه كنشگران اجتماعي به نحو ذهني خلق مي كنند و بنابراين مفاهيم و گزاره هاي به كاررفته در نظريه هاي علوم انساني، اغلب اعتباري مي باشند كه اين امر تاثير بارزي بر هدف و روش اين علوم بر جاي مي گذارد؛ يعني هدف از پژوهش را به فهم، تفسير و انتقاد از وضع موجود و در ادامه به ترسيم نظامي آرماني بسط ميدهد و نيز روش تفهمي و تفسيري را قبل از تشكيل قياس- البته به نحو جدلي- و نظريه پردازي در مورد اينگونه موضوعات ضروري مي گرداند. طرح اين گونه مباحث درنهايت مي تواند تا حدودي راه محققان را در مسير پرسنگلاخ توليد علوم انساني اسلامي هموار و شفاف گرداند تا اينكه در ازاي موضوعات مختلف علوم انساني، هدف و روش مناسب و صحيح را برگزينند.

Determining the essence of the concepts and propositions used in the theories of humanities is one of the basic discussions of the philosophy of humanities. The essence of these concepts and propositions absolutely depends on the essence of the subject of these sciences. One of the most outstanding Islamic scholars, Allameh Tabataba'i, practically theorizes some aspects of humanities. Studying his approach in these theorizations, especially in his Al-Mizan interpretation, and reflecting on the context of his theory of the conventional shows that in his idea, the subjects of the humanities may be divided into two main groups: real and conventional; and most of them are social-conventional subjects mentally created by social actors. As a conclusion most of the concepts and propositions used in the theories of humanities are conventional; this has a great impact on the purpose and method of these sciences. In other words it expands the purpose of research to understanding, interpreting, and criticizing the present condition and leads to sketching an ideal system and makes it necessary to have a comprehensional the formation of a syllogism – the dialectical form - and theorization in these subjects. Posing these kinds of subjects also helps the researcher in the production of Islamic humanities to choose a correct and appropriate purpose and method in the different subjects of humanities.