فطرت و فطريات از نگاه علامۀ طباطبائي و برايند آن در علوم انساني

Fitrah (Innate Nature) and the Instances Fitrah from the View Point of Allameh Tabataba'i and its Resultants in Humanities

هدف: بازپژوهي چيستي و نشان دادن برايندهاي فطرت در علوم انساني، به عنوان يكي از پيش فرضهاي انسان شناختي مهم در انديشۀ اسلامي، از اهداف نوشتار حاضر بوده است. روش: پژوهش پيش رو در گردآوري اطلاعات، از روش كتابخانه اي و در استنتاج ديدگاه، از روش توصيفي تحليلي و در كاركردها و برايندها، از روش اجتهادي بهره برده است. يافته ها: نوشتار حاضر ضمن تبيين جامع فطرت و امور فطري از نگاه علامه طباطبائي، برايند اين مبنا را در سه حوزة معرفت شناختي، غايت شناختي و روش شناختي نشان داده است. نتيجه گيري: بر اساس ديدگاه علامۀ طباطبائي، انسان موجودي فطرتمند است؛ به اين معنا كه از ساختمان ويژه و جنبۀ ثابتي برخوردار است كه دين الهي با آن هماهنگ و بر اساس آن نازل شده است. علامه اگرچه به بخشي از امور فطري تصريح نكرده است، اما مي توان امور فطري را به گونه اي جامع در سه حوزة بينش، گرايش و توانش دسته بندي و ديدگاه وي را در اين باره بررسي كرد. بر اساس چنين نگاهي، فطرت مي تواند چونان منبعي براي معرفت و معياري براي سنجش آن و تنها راه حل چالش نسبيت در علوم توصيفي و هنجاري به شمار آيد(حيث معرفت شناختي)؛ تكامل فطرت تنها يا مهم ترين غايت علوم انساني اسلامي معرفي شود (حيث غايت شناختي) و همراهي نقل در كنار عقل و تجربه را براي شناخت انسان، ايجاب كند(حيث روش شناختي).

Objectives: The problem of Fitrah is one of the important anthropological presuppositions in islamic thought. The goal of this article is to research the quiddity of Fitrah and representing its resultants in humanities. Method: In gathering information the article uses library based method, and in inferring the views benefits the analytical-descriptive method, and in functions and resultants it uses method of Ijtihad. Results: Explaining Fitrah and its instances from the view of Allameh Tabataba'i, this article represents resultants of this base in three scopes of epistemology, teleology, and methodology. Conclusion: According to Allameh Tabataba'i's view, human is a being that have innate nature, it means that human possesses special structure and a constant aspect that divine religion is harmonious with it and revealed according to it. Although Allameh did not explicitly mention some instances of innate nature but we can comprehensively categorize instances of innate disposition into three categories of concept, attitude and capacity and then we can examine the views of Allameh on these categories. Accordingly, Fitrah can be considered as a source for knowledge and a criterion for evaluation and the only solution for the challenge of relativism in descriptive and normative sciences (epistemological aspect); the perfection of Fitrah introduces as the only or the most important goal of Islamic Humanities (teleological aspect); and it requires the companionship of the traditional texts and narrations beside reason and experience for the knowledge of human (methodological aspect).