تحليل ديدگاه ناصرخسرو پيرامون دو مفهوم عقل و دين

Naser Khosrow Viewpoint Analysis about Two Concepts of Wisdom and Religion

هدف: اين مقاله درصدد تحليل ديدگاه ناصرخسرو پيرامون دو مفهوم عقل و دين بود. از اين رو، نخست محورهاي دوگانۀ عقل در جهان بيني ناصرخسرو بررسي، سپس عقل در ديوان اشعار و خوان الاخوان ناصرخسرو و نيز مفهوم دين و دينداري تحليل شده است. روش: در اين تحقيق از روش كتابخانه اي و ابزار فيش برداري استفاده شد. يافته ها: به عقيدة ناصرخسرو، عقل از چيزي آفريده نشده است؛ در غير اين صورت مبدع خوانده نمي شد وگر پيش از مبدع چيزي بودي، از دو بيرون نبودي؛ يا مبدع بودي نه از چيزي پديد آمده يا چيزي بودي از چيزي پديد آمده و اين امر محال است. همچنين از نظر وي، نخستين صادر از ذات باري تعالي، خرد است و انسان خردمند را به گرفتن از خرد فرا مي خواند؛ خردي كه در بند نيازهاي حيواني بشر، چون خور و خواب نباشد و نيازهاي روحي و رواني او را بر طرف سازد. ايشان دوزخ را به جهل و ناداني و بهشت را به خرد مندي و دانايي تأويل مي كند. علم و دانش از نظر ناصرخسرو، همان دين است. در پناه شريعت بودن مايۀ دولت، رحمت، آسايش و بقاي در دو جهان مي شود. عمل به شريعت، به علم و حكمت منتهي مي شود. هركس حكمت يافته باشد، به او خير عظيم و منفعت بسيار مي رسد. نتيج هگيري: ناصرخسرو خرد را به عنوان عالي ترين مفهوم براي دستيابي به اسرار و رموز آفرينش مي داند كه به همراهي دين و دانش، موجب سعادت و رستگاري انسان مي شود.

Objectives: This article is going to analyze Naser Khosrow viewpoint on both concepts of wisdom and religion. Thus, firstly the dual axes of wisdom in the worldview of Naser Khosrow has been investigated and then the wisdom in his book of poetries and Khan-al-Akhavan and then the religion and religiosity concept has been analyzed. Method: In order to realization of the research purpose, the library method and note-taking tool have been used. Results: According to Naser Khosrow viewpoint, the wisdom has been created from nothing, otherwise was not known as inventor "if it was before inventor, it was not out of two concepts, either was innovator that emerged from something or was something and created from something” and it is impossible. Also in Naser Khosrow viewpoint, the first issue of God's essence is wisdom, and calls the wise man to get from wisdom, a wisdom that is not in catch of human’s animal needs such as eating and sleeping and meet his psychological needs. The Hakim interprets the hell as ignorance and heaven as wisdom and knowledge. This knowledge, in Naser Khosrow point of view is the religion. Being under the protection of the religion constitutes state, mercy, comfort and survival in both worlds. Doing religion leads to knowledge to wisdom. If someone finds the wisdom, he will reach to great welfare and benefit. Conclusion: The authors of the research concluded that Hakim knows wisdom as the highest concept in order to achieve the creation mysteries and secrets which along with religion and knowledge will lead to human prosperity and salvation.