پديد آورندگان :
محمودان، سعيد دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان , كامكار، بهنام دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - گروه زراعت , عبدي، اميد اداره منابع طبيعي و آبخيزداري استان گلستان , باقراني، ناصر مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان گلستان
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: بررسي عملكرد و دلايل تفاوت عملكرد در سامانه هاي زراعي مي تواند به يافتن راهكارهايي منجر شود كه با استفاده از آن ها مي توان توليد را در مقياس كلان منطقه اي افزايش داد. يكي از وظايف مهم علم زراعت تعيين عوامل محيطي و زراعي محدودكننده عملكرد در يك ناحيه معين است. هيچ روش كاملي براي اين منظور وجود ندارد، زيرا ناهمگوني و اثرات متقابل زيادي در محيط و مديريت زراعي وجود دارد كه اجازه تجزيه و تحليل آماري كامل را ميسر نمي سازد. يكي از روش هايي كه مي توان از آن براي تجزيه و تحليل عوامل محدودكننده عملكرد استفاده كرد، اولويت بندي اين عوامل از طريق رتبه بندي است. مهم ترين هدف از انجام اين تحقيق، پيدا كردن راهكارهاي مديريتي مناسب و توصيه آن جهت افزايش عملكرد گندم در سامانه هاي زراعي ناكارامد بود. به اين منظور عملكرد گندم در سامانه هاي زراعي رايج و پيشرفته مورد مقايسه قرار گرفت تا اختلافات مديريتي در اين سامانه ها مشخص شود. از آن جا كه اختلاف در عملكرد مي تواند دليلي جز اختلاف در مديريت مزارع نيز داشته باشد، وضعيت اين سامانه ها از ديدگاه شاخص هاي توپوگرافي، اقليمي، خاكي، اقتصادي و اجتماعي نيز مورد بررسي قرار گرفت.
مواد و روش: جهت بهبود عملكرد گياهان زراعي مي توان عمليات مختلف زراعي را بهينه نمود. اين پژوهش در سال زراعي 92-1391 به منظور مقايسه عملكرد گندم در سامانه هاي زراعي رايج و پيشرفته با استفاده از GIS در بخشي از اراضي زراعي استان گلستان، در 68 مزرعه در ده منطقه روستايي (مزارع رايج) و 10 مزرعه از مزارع شركت سهامي مزرعه نمونه استان گلستان (مزارع پيشرفته) انجام شد. به منظور بررسي شرايط اقليمي و توپوگرافي محدوده مورد مطالعه از اطلاعات بلندمدت 51 ايستگاه هواشناسي هم ديدي و باران سنجي استان گلستان و 32 ايستگاه هم ديدي استان هاي گلستان، مازندران، سمنان و خراسان شمالي و مدل رقومي ارتفاعي زمين (DEM) استان با دقت 20 متر استفاده شد. اطلاعات مربوط به مديريت مزارع و وضعيت اجتماعي زارعين، از طريق مصاحبه شخصي و تكميل پرسش نامه، جمع-آوري شد.
يافته ها و نتيجه گيري: نتايج تجزيه واريانس اطلاعات مزارع نشان داد كه رابطه آبياري، دفعات استفاده از كود نيتروژن سرك، استفاده از ريزمغذي ها، ماشين آلات كاشت، رقم زراعي، مديريت بقايا، استفاده از قارچ كش، تناوب تابستانه و پاييزه سال قبل، دانش كشاورزي و تاريخ كاشت با عملكرد معني دار بود. همچنين، نتايج تجزيه رگرسيون نشان داد كه از بين پارامتر هاي كمي مورد بررسي مقدار كود نيتروژن در سرك دوم و سطح زير كشت مهم ترين فاكتورهاي تعيين كننده توليد عملكرد گندم بودند. نتايج كلي بررسي شاخص هاي محيطي مورد مطالعه نشان داد كه كيفيت اين عوامل در مزارع رايج مطلوب تر از مزارع پيشرفته بود، درحالي كه عملكرد در مزارع پيشرفته بيش تر از مزارع رايج بود. بر اساس نتايج به دست آمده مديريت مزرعه مهم ترين عامل در توليد گندم بوده و در مزارع رايج مي توان با مديريت بهتر به عملكرد بالاتري دست يافت. بنابراين در مزارعي كه كيفيت محيطي مطلوبي دارند، اما مديريت زراعي در آن ها ضعيف است، اين اميد وجود دارد كه بتوان عملكرد در واحد سطح را افزايش داد. در اين راستا، بهبود مديريت زراعي در مزارع رايج مي تواند در برنامه هاي بلندمدت مد نظر قرار گيرد.
چكيده لاتين :
Background and objectives: One of the important tasks of agronomy is determining those
environmental factors limiting crop yield in a given area. To this end, there is no perfect
method, because a lot of heterogeneity and interaction between the environment and crop
management, that allows statistical analysis does not provide full. One of the methods that can
be used to analyze the factors limiting the yield is prioritizing these factors through ranking. The
purpose of this research was finding appropriate management practices and recommendations to
increase wheat yield in inefficient agroecosystems. For this purpose, wheat yield was compared
in common and modern agricultural systems to determine differences in the management of
these systems. Because the difference in yield can also resulted from a reason other than
differences in farm management, the statusof these systems was also investigated from the
perspective of topography, climate, soil, economic and social indices.
Materials and methods: This study was aimed to compare wheat yield in both modern and
common wheat fields using Geographical Information System in the Golestan farm lands. For
this, 68 and 10 fields were selected for common and modern (Nemoune field) fields
respectively in growing season of 2012-2013. In order to investigate on climatic and
topographic state of studied area, 51 synoptic and rain-recording stations from Golestan
province and 32 synoptic stations including neighbor provinces (Mazandaran, Semnan and
North khorasan), and digital elevation model (DEM, 20 m) were used. The information about
farm management options and social state of farmers were obtained by personal interview or
filling questionnaires.
Results: Fields data analysis showed a significant relation between yield and other factors
including irrigation, top dress times of nitrogen, micronutrients application, machinery, variety
type, residue management, fungicides application, last summer and autumn rotation,
professional education of farmers, and sowing date. Regression analysis results also showed
nitrogen quantity in second top-dressing and land cultivation area were as the most important
quantitative factors affected wheat yield. Environmental indices assessment revealed that
quality of aforementioned factors was better in common fields than modern fields, while yield
was higher in modern fields. Based on results, management quality is the most important factor
which affects wheat yield, and improved management could enhance the yield in common
fields.
Conclusion: So the farms that have good environmental qualities, but poor crop management,
there is hope that we can increase the yield per unit area. In this context, improving the
management of common agricultural farms can be considered as a long-term program.
