آموزه استكمال رزق با تاكيد بر تحليل حديث «لا تموت نفس حتي تستكمل رزقها»

The Doctrine of Sustenance Completion with an Emphasis on the Hadith, «No one will die until his Sustenance is completed

بر اساس مباني اسلامي، روزي، يكي از مقدراتي است كه هر فرد سهم، مشخصي از آن دارد و تا قبل از فرارسيدن مرگ به صورت كامل در اختيار او قرار مي گيرد. اين قاعده در روايت «لا تموتُ نفسٌ حتي تستكملَ رزقَها» خودنمايي كرده كه زمينه نظريه پردازي پژوهشگران را فراهم نموده است. با اين حال، هيچ يك از رويكردهاي رايج، تحليل جامعي از آموزه استكمال رزق و حديث يادشده ارائه نكرده اند. بدين رو پژوهش حاضر با روش تحليل متن مطابق با اصول و قواعد دانش فقه الحديث در سه بخش: معناشناسي مفردات، مستندات روايي؛ شامل گونه ها، مصادر و سبب صدور روايت و در نهايت، تبيين مولفه هاي استكمال رزق به بازشناسي و تقرير اين آموزه مي پردازد. بدين منظور با استناد به آيات و روايات، مفهوم استكمال رزق، گستره و نسبت آن با تقوا و تلاش انسان را مورد بحث قرار مي دهد و با تشكيل خانواده حديث، شروط مبناييِ دريافت كامل روزي را مطرح مي كند. در بحث از گستره رزق، با بيان اقسام و امكان قبض و بسط آن، مقيد بودن كسب كامل روزي را يادآور مي شود و در مرحله بعد نشان مي دهد تقوا و توكل بر خدا، دو عامل كليدي براي پرهيز از تكاثرطلبي، تلاش افراطي و انحراف در مسير تكميل روزي است.

According to Islamic principles، sustenance is one of Divine decrees that every person has a specific share of it and will be fully provided with it before he dies. This rule is displayed in the hadith، “No one will die until his Sustenance is completed”، which has provided the ground for the researchers’ theorization. However، none of the current approaches has given an inclusive analysis of the doctrine of sustenance and the above-mentioned hadith. Thus، with the method of analysis of text according to the principles and rules of fiqh al-ḥadīth (hadith appreciation)، the present research undertakes to reappraise sustenance completion in three sections of semantic single words; hadith evidences، including origins and causes for issuance of the hadith; and finally، elucidation of the components of sustenance completion. To this end، with reliance on the verses and traditions، it discusses the concept of sustenance completion، its expanse and its relation to the God wariness and human attempt and with the formation of the hadith family، it touches upon the basic preconditions for a full reception of sustenance. Discussing about the expanse of sustenance، it reminds the usefulness of full acquisition of sustenance by stating its types and the possibility of its expansion and contraction and indicates in another section that God wariness and trust in God are two key factors for avoiding excessive demand، excessive striving، and deviation from the course of sustenance completion.