كمي كردن توليد و توزيع ماده خشك در اندام هاي مختلف ارقام گلرنگ

(Quantifying dry matter production and partitioning in different parts of safflower (Carthamus tinctorious L

مقدمه مدل هاي شبيه سازي گياهان زراعي يك ابزار قوي براي بهبود مديريت زراعي و مطالعه عوامل محدودكننده و كاهنده عملكرد هستند. براي شبيه سازي رشد و عملكرد گياه زراعي نياز به تخمين پارامترهاي گياهي مربوط به فنولوژي، سطح برگ و توليد و توزيع ماده خشك مي باشد. بنابراين اين پژوهش با هدف كمي كردن توليد ماده خشك و نيز محاسبه ضريب تخصيص ماده خشك به اندام هاي مختلف (برگ، ساقه و دانه) گياه گلرنگ انجام شد. مواد و روش آزمايشي به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در 4 تكرار با سه تاريخ كاشت (16 فروردين و 6 و 27 ارديبهشت) و چهار رقم (411، سينا، محلي اصفهان و صفه) در سال 1391-1390 در مزرعه پژوهشي دانشگاه وليعصر (عج) رفسنجان انجام شد. نمونه گيري از دو هفته پس از كاشت تا انتهاي فصل رشد با فاصله زماني هر 10-5 روز انجام شد. در هر نمونه گيري وزن خشك اندام هوايي به تفكيك برگ، ساقه و دانه اندازه گيري شد. به منظور توصيف روند تغييرات ماده خشك كل (W) در برابر زمان پس از كاشت (t) از مدل نمايي خطي بريده استفاده شد. ضريب تخصيص ماده خشك براي هر يك از اندام هاي گياه با استفاده از برازش مدل رگرسيون خطي بين داده هاي وزن خشك اندام موردنظر در برابر وزن خشك كل به دست آمد. نتايج : نتايج نشان داد روند تغييرات ماده خشك در طي فصل رشد از منحني نمايي بريده تبعيت مي كند. مطابق اين مدل حداكثر تجمع ماده خشك بين ارقام در تاريخ كاشت اول بين 1179-972، در تاريخ كاشت دوم بين 611-576 و در تاريخ كاشت سوم بين 277-191 گرم بر مترمربع متغير بود. ضريب تخصيص ماده خشك به برگ بين 0/45 تا 0/51 در تاريخ كاشت اول،0/51 تا 0/60 در تاريخ كاشت دوم و 0/44 تا 0/61 در تاريخ كاشت سوم متغير بود و بين ارقام اختلاف معني داري مشاهده نشد. ضريب تخصيص ماده خشك به ساقه براي ارقام در تاريخ كاشت اول تا سوم به ترتيب بين 0/35 تا 0/49، 0/24 تا 0/44 و 14/0 تا 0/23 متغير بود. ضريب تخصيص ماده خشك به دانه در تاريخ كاشت اول بين 0/16 تا 0/44 بود كه در تاريخ كاشت دوم در تمام ارقام نسبت به تاريخ كاشت اول افزايش يافت. ضريب تخصيص ماده خشك به دانه در تاريخ كاشت سوم بين 0/35 تا 0/76 متغير بود و بين ارقام از اين لحاظ اختلاف معني داري وجود داشت. نتيجه گيري : با استفاده از نتايج تحقيق حاضر استنباط شد كه روند توليد و توزيع ماده خشك تحت تاثير شرايط محيطي (دما و تشعشع خورشيدي) و رقم قرار مي گيرد. نتايج به دست آمده در تاريخ كاشت هاي مختلف نشان داد كه با تاخير در كاشت از ميزان سرعت رشد گياه و نيز توليد ماده خشك كاسته مي شود. در چنين شرايطي سهم ضريب تخصيص ماده خشك به ساقه كاهش و سهم ضريب تخصيص ماده خشك به برگ و به ويژه دانه افزايش مي يابد.

Introduction: Simulation crop models are a robust tool to improve crop management and to study yield limiting and reducing factors. Crop parameters related to phenology, leaf area and dry matter production and partitioning are needed to simulate crop growth and yield. Therefore, the aim of present study is to quantify the dry matter production and to estimate dry matter partitioning coefficients to different crop parts (stem, leaf and grain). Materials and Methods: A factorial experiment was conducted based on completely randomized block design with four replicates and three sowing dates (4 April, 25 April and 16 May) and four cultivars (411, Sina, Local Isfahan and Sofeh) in Research Farm of Rafsanjan Vali-e-Asr University in 2011. Sampling was done at an interval of 5-10 days from two weeks after planting and continued up to end of the growing season. On each sampling, the leaf, stem and grain dry matter weight were measured. The truncated expolinear model was fitted on total dry matter weight (w) data over the time (t). Coefficient of dry matter partitioning to different crop parts (leaf, stem and grain) was obtained by fitting the linear regression model on dry matter weight of each part versus total dry matter weight. Results: Results showed that the model well described the trend of dry matter production versus days after planting. According to the model, the maximum dry matter accumulation in all three planting dates was obtained 972-1179, 576-611 and 191-277 gm-2, respectively. Coefficient of dry matter partitioning to leaves ranged from 0.45 to 0.51 in the first planting date, 0.51 to 0.60 in the second planting date and 0.44 to 0.61 in the third planting date. There was no different between the coefficients of cultivars. Coefficient of dry matter partitioning to stem in all three planting dates were 0.35-0.49, 0.24-0.44 and 0.14-0.23, respectively. There was no significant difference among the cultivars. Partitioning coefficient to grain was between 0.16 and 0.44 for the first planting date that was lower than the second planting date. In the third planting date, the coefficient was between 0.35 and 0.76 that there was a significant difference among the cultivars. Conclusion: It was concluded that the trend of the dry matter production and partitioning is affected by environmental condition (temperature and solar radiation) and cultivar. The results showed that with delay in planting date crop growth rate and dry matter production were decreased. In such condition, coefficient of dry matter partitioning to stem was decreased and coefficient of dry matter partitioning to leaves and grain was increased.