بررسي تطبيقي حق و تكليف از ديدگاه شيخ فضل‌الله نوري و علامه نائيني

Comparative Study of Sheikh Fazl Al-Allah and Great Scholar Naeini on Right and Task

براي گذار از جامعه‌اي كه دچار بحران شده است صاحب‌نظران آن جامعه بايد مباني لازم براي تحول و توسعه را ترسيم و ابلاغ نمايند. يكي از پايه‌هاي توسعه نيز تشخيص و تميز حق و تكليف در جامعه است كه عمدتاً مورد غفلت واقع مي‌شود. در اين مقاله به مقايسه مباني حق و تكليف از ديدگاه شيخ فضل‌الله نوري و علامه ناييني پرداخته شده است؛ حق و تكليف حاكم نسبت به مردم و حق و تكليف مردم نسبت به حاكم. هدف از اين مقايسه، انطباق ديدگاه دو عالم بزرگ عصر مشروطيت، دربارة ويژگي‌هاي جامعة در حال گذار از بحران است. به عبارتي ديگر، كدام ديدگاه براي گذار از بحران به توسعه‌يافتگي منجر مي‌شود: جامعه‌اي كه بر طبق اصول فكري شيخ فضل‌الله بنا شود يا جامعه‌اي كه بر اساس طرز تفكر ميرزاي ناييني استقرار يابد؟ روش تحقيق تطبيقي- تحليلي است. بدين صورت كه ابتدا حق و تكليف مردم و حاكم نسبت به هم، از ديدگاه دو شخصيت مورد بحث، از بطن متون مرجع تحليل شده، سپس مقايسه صورت گرفته است. نتيجة بدست آمده اين است كه اگر جامعه‌اي طبق نظرات علامه ناييني اداره شود متوازن و جامعه‌اي كه مطابق آراي شيخ فضل‌الله بر پا شود، نامتوازن و توسعه نيافته است.

Pundits of every society, for transition from a society that have been involved in crisis, must draw and inform the required base for development. One of the basis of development is distinguish of rights and tasks that have been often ignored. In this article have been payed to comparison on basis of right and task from Sheikh Fazl al-allah and great scholar Naeini viewpoint; ruler’s rights and tasks to people and vice versa. The aim of this comparison is comparative study the viewpoint of two great scholars in constitutional age on characteristics of transformational society. In the other words, we study on whom viewpoint could lead to development from transition: a society that found on Noori viewpoint or Naeini viewpoint? This study is on comparative – analytical method. We first, study rights and tasks from two scholars on the main text from them and then, compare them. The conclusion of this study is, if a society is managed on great scholar Naeinin viewpoint, would be balanced and developed, and the other would be unbalanced and undeveloped.