بررسي تحمل به خشكي چهار ژنوتيپ گندم در مرحله جوانه زني

Study of drought tolerance in four wheat genotypes, at germination stage

گندم مهم­ ترين گياه زراعي كشور است كه در مراحل مختلف نموي تحت تأثير خشكي قرار مي­گيرد. دو مرحله مهم نموي، جوانه­ زني و دوره پرشدن دانه­ ها است. تأثير تنش خشكي در مرحله جوانه­ زني در همان فصل رشد و تنش خشكي دوره زايشي، در سال زراعي آينده، جوانه­ زني را تحت تأثير قرار مي دهد. به منظور بررسي اثر تنش خشكي اين دو مرحله، خصوصيات جوانه ­زني بذر چهار ژنوتيپ پيشتاز، مرودشت، WS-82-9 و DN-11 در معرض پتانسيل آب صفر(شاهد)، 0/3-، 0/6-، 0/9- و 2/1- مگاپاسكال قرار گرفت. آزمايش به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار به صورت آزمايشگاهي در سال 1387 اجرا شد. نتايج نشان داد ژنوتيپ، سطوح پتانسيل آب و اثرات متقابل آنها، اثر بسيار معني­داري بر طول، وزن تر و وزن خشك ريشه­ چه و ساقه­ چه داشت. با افزايش سطح تنش خشكي صفات مورد مطالعه به طور معني­ داري كاهش يافت، ولي درصد كاهش در ساقه­ چه نسبت به ريشه­ چه بيشتر بود و اين امر منجر به افزايش نسبت ريشه­ چه به ساقه­ چه شد. كاهش پتانسيل آب، سرعت و درصد جوانه­ زني را به ترتيب 77 و 43 درصد كاهش داد. اگرچه تحمل به تنش خشكي در مرحله پرشدن دانه بنيه بذر را كاهش داد، ولي ارتباط مشخصي بين تحمل به تنش خشكي مرحله جوانه ­زني و تحمل به تنش خشكي آخر فصل مشاهده نشد. در بين ژنوتيپ هاي مورد مطالعه، DN-11 و مرودشت در مرحله جوانه ­زني به تنش خشكي متحمل، پيشتاز حد واسط و WS-82-9 لاين حساس بود.

Wheat is the most important crop worldwide, which may experience drought stress germination and grain filling period. Effects of drought stress at these stages reveal at the same season and at the future crop season respectively. In order to evaluate the effects of drought stress on seed vigor, a laboratory experiment was conducted using a factorial arrangement in a randomized completely design with three replications during 2008. The factors consisted four genotypes (Pishtaz, Marvdasht, DN-11, and WS-82-9) and five water potential (zero, -0.3, -0.6, -0.9 and -1.2 MPa). Results showed that genotypes, drought stress levels and their interactions, have significant effects on length, fresh and dry weight of radicle and plumule, also with reducing water potential all measured traits were decreased, but this reduction, was greater in plumule than radicle. These different responses caused higher Root/Shoot ratio. Also germination percent decreased more than germination rate due to drought stress. Although tolerance to water stress at grain filling period somewhat decreased seed vigor, but there wasn’t any relationship between drought tolerance at germination stage with terminal drought stress tolerate. Among these genotypes, Pishtaz and DN-11 tolerated to drought stress, Marvdasht and WS-82-9 were intermediate and sensitive to water stress at germination stage respectively.