تأثيرسطوح مختلف شوري بر عملكرد و اجزاي عملكرد تك بوته، خصوصيات مورفولوژيك و ميزان كلروفيل برگ گياه كنجد (Sesamum indicum L)

Effect of salinity on seed yield and yield components of individual plants, morphological characteristics and leaf chlorophyll content of sesame (Sesamum indicum L

به منظور بررسي اثر سطوح مختلف شوري بر عملكرد و اجزاي عملكرد، خصوصيات مورفولوژيك و تغييرات عدد كلروفيل متر برگ گياه كنجد، تحقيقي در گلخانة تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد به‌صورت آزمايش فاكتوريل بر پايه طرح كاملاً تصادفي با 3 تكرار به اجرا درآمد. تيمارهاي آزمايش شامل تركيبي از پنج سطح مختلف شوري (2/4، 4/4، 6/4، 8/4 و 10/4 دسي‌زيمنس‌برمتر) و چهار ژنوتيپ كنجد (جيرفت، دزفول، مغان و برازجان) بود. نتايج نشان داد كه شوري اثر معني­ داري بر خصوصيات مرفولوژيك و محتوي كلروفيل برگ داشت. خصوصيات مرفولوژيك همچنين تفاوت معني­ داري را در بين ژنوتيپ­ هاي كنجد نشان دادند. تنش شوري باعث كاهش معني داري در ميزان دانه و اجزاي عملكرد تك بوته، وزن كل، ارتفاع، نسبت وزن خشك ريشه به اندام هوائي گياه گرديد. كمترين مقدار دانه در بوته در سطح شوري 10/4 دسي زيمنس بر متر مشاهده شد. عدد كلروفيل متر نيز متأثر ازتنش شوري بوده و با افزايش شوري تا سطح 6/4 دسي‌زيمنس‌برمتر، افزايش عدد كلروفيل مترمشاهده گرديد، البته با افزايش سن، از مقداركلروفيل برگ و درنتيجه عدد كلروفيل‌متر قرائت شده كاسته شد. نتايج نشان داد كه در غلظت‌هاي بالاي نمك، نسبت وزن خشك ريشه به اندام هوائي در ژنوتيپ مغان از ساير ژنوتيپ‌ها بالاتر بود. با افزايش شوري، ميزان افزايش عددكلروفيل‌متر ژنوتيپ‌ مغان بسيار بيشتر از ساير ژنوتيپ‌ها بوده و افزايش مقدار شوري در اين ژنوتيپ كمترين تغييرات در وزن دانه تك بوته و اجزاي عملكرد را نشان داد. بنابراين به نظرمي‌رسد كه در ميان ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي، ژنوتيپ مغان مي‌تواند به عنوان ژنوتيپ مقاوم به شوري مورد بررسي ميداني قرار گيرد.

To study the effect of salinity on seed yield and yield components, morphological characteristics and leaf chlorophyll content of sesame, a factorial experiment based on completely randomized design with three replications was conducted at research greenhouse of the Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad. Treatments comprised five salinity levels (2.4, 4.4, 6.4, 8.4 and 10.4 dSm-1) and four sesame genotypes, including Giroft, Dezful, Moghan and Borazjan. Results showed that salinity had a significant effect on morphological characteristics and leaf chlorophyll content. The morphological characteristics also showed significant differences between sesame genotypes. The effect of salinity stress on plant height, total dry weight, root dry weight, root dry weight to shoot dry weight ratio and yield components was significant and decreased with increasing salinity levels. The lowest seed yield per plant was observed at salinity level of 10.4 dSm-1. Chlorophyll content was increased with increasing salinity levels up to 6.4 dSm-1 and decreased at the highest salinity level. Nevertheless, the leaf chlorophyll content and its corresponding chlorophyll meter number were reduced by increasing plant age. Results showed that at high salt concentrations, root/shoot dry weight ratio of Moghan was higher than other genotypes. The rate of increase in chlorophyll meter number of Moghan was much higher than in other genotypes at high salinity levels and this genotype showed the lowest variation in seed weight per plant and yield components by increasing salinity. So, It seems that amongst studied genotypes, Moghan can be evaluated as a resistant one in the field experiments.