كليدواژه :
درياچه اروميه , آرتميس , پلت هاي دفعي , رسوبات بيوشيميايي , مغزه هاي رسوبي
چكيده فارسي :
درياچه اروميه به‌عنوان يكي از بزرگ‌ترين درياچه‌هاي فوق اشباع از نمك جهان واقع در شمال غرب ايران است. مطالعه فراواني پلت هاي دفعي آرتميا اورميانا در رسوبات بستر درياچه اروميه مي‌تواند به‌عنوان شاخصي براي بازسازي شرايط فيزيكوشيميايي گذشته و مقايسه با شرايط فعلي عمل نمايد. در اين پژوهش ضمن جمع‌آوري اطلاعات قبلي اقدام به برداشت 28 مغزه رسوبي با بيشينه ژرفاي 10 متر و مجموعاً بيش از 200 متر به‌صورت دست‌نخورده از رسوبات بستر درياچه توسط مغزه گير گوج اوگر شد. رخساره‌هاي رسوبي بر اساس رنگ، اندازه دانه، وجود پلت آرتميس، ساخت رسوبي و نوع كاني‌هاي تبخيري تفكيك گرديد. با توجه به تغيير رخساره‌هاي رسوبي از سطح به عمق و نتايج آناليز عنصري، جغرافيا، اقليم و تغييرات تراز آب درياچه از سطح به عمق بازسازي گرديد. رخساره‌‌ها متعلق به محيط هاي رسوبي درياچه‌اي، تالابي و رودخانه‌اي و پايايي ميباشد. با توجه به سن سنجي به روش ايزوتوپ كربن 14 نرخ رسوب‌گذاري بين 0/7 تا 0/8 ميلي‌متر ارسال ميباشد، البته اين نرخ در نقاط مختلف درياچه متغير (0/1 تا 1 ميلي‌متر در سال) است، اين مقدار در دلتاي رودخانه‌ها (غالباً غرب درياچه) بيشينه است. پلت (فضولات) دفعي آرتميس متوسط 35-5 درصد رسوبات و در حالت بيشينه وابسته به شرايط اكولوژيكي درياچه (عمق، شوري و دما) 90 درصد رسوبات را به خود اختصاص مي دهد. پلت ماي دفعي كه عمدتاً از منشورهاي آراگونتي تشكيل گرديده است به‌عنوان يكي از مهم‌ترين اجزاء بيوشيميايي رسوبات درياچه مي‌باشند كه غالباً به‌صورت پلتهاي سالم و يا خردشده كرمي رنگ و نيز پلتهاي پيريتي سياه‌رنگ مشاهده مي‌گردند. وجود پلتهاي دفعي آرتميا در رسوبات مغزه‌ها نشان از زندگي آرتميس در درياچه اروميه حداقل از ابتداي هولوسن دارد و با افزايش عمق رسوبات از تعداد پلت ما كاسته مي‌شود. افزايش ميزان پلت‌ها با دوره‌هاي مرطوب بين يخچالي در جنوب آسيا و آفريقا (4 تا 10 هزار سال قبل) مطابقت خوبي دارد. اين دوره‌ها با مطالعات ژئوشيمي رسوبي نيز شرايط مرطوب را نشان مي‌دهد. تغييرات تراز درياچه اروميه عامل اصلي در تغييرات ميزان پلتهاي آرتميس بوده است. ولي بااين‌حال در تفسيرها بايد جانب احتياط را رعايت كرد و عوامل محيطي مانند تغييرات دما، گردش آب، تاريخچه فسيل‌شناسي و ... را در نظر گرفت.
چكيده لاتين :
Urmia Lake is one of the biggest over-saturated salt lakes of the world. It is located at the northwestern part of Iran. The temporal change in the concentration of Artemia fecal pellets can be used as an indicator of lake level changes, paleoclimate and therefore regional hydrological changes. In this study basis on the previous data collection, 28 sedimentary intact cores with a maximum depth of 10 meters and a total of more than 200 meters were sampled from the lake sediments by Gouge Auger coring method. Sedimentary facies were separated based on color, grain size, existence of Artemia fecal pellets, sedimentary fabrics and the type of evaporative minerals. With regard to vertical sedimentary facies (from surface to sub-surface areas) changes and the results of elemental analysis, geography, climatic conditions and lake water level fluctuation were re-constructed. Facies belong to Lake, Lagoon, River and Playa environments. According to the age measurement by isotope carbon-14 method, deposition rate is between 0.7 to 0.8 mm per year, but this rate was varied in different parts of the lake (1.0 to 1 mm per year), this amount was maximum in river delta (mostly west of lake). Artemia fecal pellets constitute about 5-35% in average and 90% in maximum of the deposits. Fecal pellets of Artemia that formed of aragonite prismes were one of the biochemical sediments of the lake that mostly intact pellets or crushed cream color and black pyrite pellets are observed. Finding Artemia fecal pellets as old as early Holocene, showing that this Crustacean lived in the lake since at least the beginning of the Holocene. Sediments study shows that the organic content of fecal pellets gradually diminishes down the cores. Increase in amount of fecal pellets was match with wet interglacial periods in South Asia and Africa (4 to 10 thousand years ago). These periods also shows wet conditions with sediment geochemistry studies. The Urmia lake level fluctuations can be a major factor in controlling the high temporal variations in the abundance of Artemia fecal pellets. However, caution should be taken in the interpretations as other environmental factors, such as temperature changes, water circulation, taphonomic history, etc.
