كليدواژه :
تلفات نشت , كانال‌هاي آبياري بدون پوشش , ريزدانه , همدان
چكيده فارسي :
علي رغم پيشرفت هاي اتفاق افتاده در شناسايي مصالح متنوع كه مي توانند در پوشش كانال هاي آبياري مورداستفاده قرار گيرند، هنوز بخش هاي وسيعي از كانال هاي آبياري كشور به‌صورت خاكي و بدون پوشش مي باشند. از طرف ديگر تحقيقات بيانگر اين است كه در برخي از پوشش ها هدف مورد انتظار تأمين نگرديده و مقدار تلفات آب در آن‌ها با كانال بدون پوشش اختلاف معني داري ندارد. لذا ضروري است ميزان تلفات نشت آب در بافت هاي مختلف از خاك بستر كانال هاي بدون پوشش مورد ارزيابي قرارگرفته و سپس بر اساس آن‌ها در صورت نياز برنامه ريزي لازم جهت پوشش انهار انجام گردد. ميزان نشت آب در كانال هاي آبياري بدون پوشش و رابطه آن با خاك بستر در حوضه آبريز دشت بهار از استان همدان مورد ارزيابي قرارگرفته است. براي اين منظور ابتدا 6 مورد از كانال هاي انتقال آب بدون پوشش در منطقه انتخاب گرديده، مشخصات فني، ابعاد هندسي و پارامترهاي هيدروليكي جريان در آن‌ها تعيين و مقادير تلفات نشت آب به روش ورودي خروجي در مراحل اوليه، مياني و پاياني فصل زراعي اندازه گيري شد. بر اساس نتايج متوسط تلفات نشت آب در كانال هاي آبياري بدون پوشش بين 0/68 تا 3/84 و به طور متوسط 2/38 مترمكعب در مترمربع در روز مي باشد. مقادير متوسط تلفات نشت در مراحل اوليه، مياني و پاياني فصل زراعي به ترتيب 2/61، 2/18 و 2/35 مترمكعب در مترمربع در روز مي باشد. تلفات تبخير نسبت به تلفات نشت بسيار ناچيز بوده و به طور متوسط 0/01 مترمكعب در مترمربع در روز بود كه معادل 0/3 درصد از تلفات كل بوده و مابقي تلفات در اثر نشت از بستر و جداره هاي كانال ها بوده است. رابطه بين مقادير نشت از بستر كانال هاي موردبررسي و درصد ريزدانه خاك بستر (ذراتي با قطر كمتر از 0/075 ميلي متر) به‌صورت Sloss=5.394*e-0.0299*Fine استخراج و ارائه گرديد. مطابق اين رابطه اگر مقدار ريزدانه خاك بستر كانال هاي خاكي منطقه به 35 درصد افزايش يابد، مقدار نشت از بستر اين كانال ها به كمتر از 50 درصد مقدار كنوني كاهش خواهد يافت.
چكيده لاتين :
Despite the progress made in identifying the various materials that can be used to lining of irrigation canals, a
large parts of the country's irrigation canals are still unlined. On the other hand, last researches indicates that in
some linings the expected target is not achieved and the amount of water loss in them is not significantly
different from unlined canal. Therefore, it is necessary to evaluate the rate of water seepage losses in different
bedsoil textures from the bed of the unlined canals and then, if necessary, linings should be carried out. The rate
of water seepage losses in unlined irrigation canals and its relationship with the bedsoil textures in the Bahar
plain from Hamedan province have been evaluated. For this purpose 6 unlined irrigation canals were selected.
The technical characteristics, geometric dimensions and hydraulic parameters of the water flow were determined
and the amount of water seepage losses measured with input-output method, in the early, middle and final stages
of the agricultural season. Based on the average results, water seepage losses in selected canals are between 0.88
to 3.84 and averagely 2.38 m3/m2/day. The average seepage losses in the early, middle and final stages of the
crop season are 2.61, 2.18 and 2.35 m3/m2/day. The evaporation losses with averaged of 0.01 m3/m2/day(to 0.3
percent of the total losses), were very small compared with seepage losses, and the remaining losses were due to
seepage. The relationship between the amount of seepage from the substrate of the studied channels and the
percentage of fine particles of the bedding soil (particles with diameter less than 0.75 mm) were extracted and
presented as Sloss=5.394*e-0.0299*Fine. According to this relation, if the fine particles of bedsoil of canals increases
to 35 present, the water seepage losses from this canal decreases to less than 50 of the present value.
