تعيين رتبه ي كارايي محصولات زراعي آبي در بخش كشاورزي ايران

Determining the efficiency rank of irrigated crops in Iranian agricultural sector

در بخش كشاورزي معمولاً از شاخص ­هايي چون عملكرد و توليد براي ارزيابي و رتبه­بندي مناطق و محصولات مختلف استفاده مي ­شود ولي استفاده از اين شاخص ­ها از آنجا كه تمام ابعاد هزينه ­اي و توليدي را در نظر نمي­ گيرند؛ مي ­تواند در برنامه ­ريزي­هاي كشاورزي ايجاد خطا نمايد. به‌ منظور رفع اين موضوع پژوهش پيش­رو با استفاده از الگوهاي تحليل پوششي داده­ ها شامل الگوي پايه، كارايي متقاطع، اَبَر كارايي و اعداد صحيح به رتبه ­بندي 27 محصول زراعي آبي در بخش كشاورزي ايران پرداخته است. داده­ هاي مورد نياز از آمارنامه ­هاي وزارت جهاد كشاورزي براي سال زراعي 91-1390 تهيه‌شده و دربرگيرنده­ ي اطلاعات مربوط به بذر، كودهاي حيواني و شيميايي، سموم، نيروي كار و آب مي ­باشد. در طرف ستانده نيز از سود ناخالص و عملكرد به ­عنوان شاخص ­هايي براي سودآوري و توليد استفاده گرديد. يافته ­هاي پژوهش نشان داد كه اگر هدف در زراعت آبي، افزايش سودآوري است در آن صورت كشت سبزيجات، محصولات صنعتي، محصولات جاليزي، حبوبات، نباتات علوفه­ اي و غلات به ترتيب در اولويت كشت قرار داشته ولي چنانچه هدف افزايش توليد كل مي ­باشد در آن صورت اولويت بايد به ترتيب به نباتات علوفه­ اي، سبزيجات، محصولات صنعتي، محصولات جاليزي، غلات و حبوبات داده شود. يافته­ ي مشترك روش­ هاي مختلف مورد استفاده، شناسايي وضعيت مناسب براي محصولات با مصرف آب بالا، سويا تابستانه نسبت به سويا بهاره و برنج دانه كوتاه نسبت به ساير انواع برنج در رتبه ­بندي­ ها بود.

In the agricultural sector generally indices such as performance and production are used for assessing and ranking of different regions and products but using these indicators since all dimensions and production costs are not considered, can cause an error in agricultural planning. To resolve the issue in this study data envelopment analysis models including the basic model, cross efficiency method and mixed integer programming was used to rank 27 irrigated crops in agricultural sector of Iran. The required data were obtained from the Ministry of agricultural jihad for crop year 2011-2012 which includes information about the seed, manure, fertilizers, pesticides, labor and water. On output side the gross margin and yield were used as indicators for profitability and production. The results showed that if the goal is to increase profitability in the agriculture sector, then the cultivation of vegetables, industrial crops, cucurbits, beans, forage plants and cereals are top priority, respectively. But if the aim is to increase the total production, in that case the priority must be forage plants, vegetables, industrial crops, cucurbits, cereals and beans. The common finding of different models was that the crops with high consumption of water, summer soybean than spring soybean and short-grain rice than other types of rice had a better rank.