بررسي تطبيقي مقام توكل و درجات آن در قرآن و متون تعليمي صوفيه تا قرن هشتم

Comparative Study of Trust and its Degrees in Quran and Sofia Educational Texts by eighth Century

توكل يكي از مفاهيم مهم قرآني و اسلامي است و در بين اهل عرفان و تصوف يكي از منازل سالكين و از عالي ترين مقامات مقربين محسوب مي شود. توكل از يكسو با اعتقادات انسان مسلمان در مبحث توحيد مرتبط است و از سويي ديگر با جنبه عملي زندگي او پيوند دارد .اين مسئله باعث دشواري و پيچيدگي مفهوم توكل گرديده است. بزرگان صوفيه درباره توكل و واسپاري امور زندگاني مادي و معنوي خود به خداوند ديدگاه هاي متعدد و متنوعي ابراز نموده اند و با توجه به گستردگي مفهوم توكل، مراتب و درجاتي براي آن به نسبت عوام، خاصان و خاص الخواص قائل شده اند. در اين پژوهش ضمن به دست دادن تعريف قرآني توكل ، برداشت هاي صوفيه از اين مفهوم و درجات آن، در هشت اثر از مهمترين متون تعليمي صوفيه شامل: «اللمع في التصوف»،«التعرف لمذهب التصوف»،«منازل السائرين»، «رساله قشيريه»،« احياءالعلوم » ،«كشف المحجوب»،«مصباح الهدايه و مفتاح الكفايه» و« انسان الكامل » بررسي و مقايسه گرديده است.

Trust is one of the important concepts in Quran and Isla, and it is considered as one of seekers’ homes and one of the excellent devotees. This concept is related with beliefs of Muslim in monotheism topic in one hand and it is linked with practical aspect of his life in the other hand. This complicates trust concept. Expert of Sufism has expressed diverse and different views on trust and deposit of their material and spiritual aspects of life to God and allocates different degrees and ranks due to the span of trust concept in common people, gentlefolks and special features. In this research, having given the Quran definition of trust, diverse Sofia interpretation of this concept and its degrees were studied and compared in eight works of the most important Sofia educational texts including “Shine in mysticism”, “Recognition of the doctrine of mysticism”, “marchers homes” , “Qushayr Message”, “The revival of science”, “Shielded detection”, “Perfect Man”, “Guidance Lamp and Sufficiency Key”.