نشانگرهاي ارزشيابي بنگاه هاي خصوصيِ تدارك بيننده خدمات ترويجي و مشاوره اي كشاورزي

Indicators for Evaluating the Private Enterprises Providing Agricultural Extension and Advisory Services

ارزشيابي اثربخش‌ همواره در نظام­ ترويج كشاورزي محل بحث و مناقشه بوده است. در حالي­كه برخي اقدامات پراكنده به منظور تدوين نشانگرهاي ارزشيابي از خدمات ترويج دولتي انجام شده است، هيچ مطالعه موقعيت­­­ محوري در جهت توسعه نشانگرهاي ارزشيابي از وضعيت بنگاه­هاي تدارك بيننده خدمات ترويج خصوصي در كشور به چشم نمي ­خورد. در همين رابطه، پژوهش حاضر با هدف كلان توسعه نشانگرهاي متناسب و مبتني بر شرايط زمينه ­اي موجود، براي كمك به پيشبرد برنامه­ هاي ارزشيابي وضعيت و عملكرد بنگاه­هاي خصوصي فعال در حوزه تدارك خدمات ترويجي و مشاوره ­اي كشاورزي انجام شد. براي اين منظور، كليات طرح تحقيق بر پايه مفروضات پارادايم آميخته تدوين شد. نمونه مطلعان كليدي مورد مطالعه، در هر دو فاز پژوهش به شكل هدفمند انتخاب شدند. در بخش كيفي، داده­ ها با انجام مصاحبه ­هاي نيمه­ ساختار يافته گردآوري و به كمك تئوري داده ­بنيان تحليل گرديد. در مقابل داده ­هاي بخش كمّي، با استفاده از يك نسخه پرسشنامه محقق­ ساخته جمع ­آوري و از طريق فرايند تحليل سلسله مراتبي مقايسه شد. بر اساس يافته­ ها، 90 نشانگر ارزشيابي از وضعيت بنگاه­هاي ترويج خصوصي تدوين و در قالب نه طبقه مجزا دسته ­بندي گرديد. طبقات نشانگرهاي به ­دست آمده، با توجه به اهميت وزني در ارزشيابي و به ترتيب اولويت عبارت بودند از: سودمندي خدمات، كارايي بازار، توسعه نهادي، پاسخگويي، تخصص حرفه ­اي، منابع بنگاه ­ها، تعاملات حرفه­ اي، نوآوري كارآفرينانه و سطح پوشش. نشانگرهاي ياد شده مي­ توانند توسط برنامه ­ريزان نظام خدمات كشاورزي و صاحبان بنگاه­هاي خصوصي، به صورت اقتضايي در پروژه­ هاي ارزشيابي و تعديل نظام ترويج و خدمات مشاوره ­اي به ­كار گرفته شوند.

Effective evaluation has been always a serious and problematic issue in agricultural extension system. Although there have been some erratic efforts to develop indicators to assessing the public extension services, there is not a contextualized study to identify appropriate indicators to measuring the status of private extension enterprises, if any. In this regard, the main purpose of this study was to develop the relevant and situation-specific indicators which can be used for assessing the status and performance of private enterprises are engaged in agricultural extension and advisory delivery system. A mixed method research design was conducted, and key informant were purposively selected in both phases. Qualitative data were gathered by using semi-structured interviews and analyzed according to the fundamental assumptions of grounded theory. In contrast, quantitative data were collected in a survey using a researcher-made questionnaire and compared by Analytic Hierarchy Process (AHP). According to the results, 90 indicators were developed and classified into nine distinctive categories. In terms of their importance and priority, acquired indicators’ categories were nominated: services’ profitability, market efficiency, institutional development, accountability, professional expertise, enterprises’ resources, professional interactions, entrepreneurial innovation and coverage level, respectively. These indicators can be used by policy-makers of agricultural services system and private enterprises in extension evaluation and adjustment projects in a contextualized manner.