تحليل نقش عوامل موثر بر كارايي توليد خرما در شهرستان بم: با رويكرد تحليل پوششي داده‌ها

Analysis Factors Affecting Date Production Efficiency in Bam County: With DEA Approach

شهرستان بم يكي از قطب‌هاي اصلي توليد خرماي مضافتي در كشور ايران مي‌باشد. نظر به محدوديت عوامل توليد خرما در شهرستان بم، لازم است مديريت بهينه‌اي بر توليد اين محصول و به ­كارگيري نهاده‌هاي توليد صورت گيرد. هدف اصلي تحقيق حاضر محاسبه كارايي‌هاي فني، مقياس، تخصيصي و اقتصادي در واحدهاي كشاورزي توليدكننده خرما در شهرستان بم با استفاده از روش تحليل پوششي داده‌ها مي‌باشد. جامعة آماري اين تحقيق شامل 1240 نفر نخلداران شهرستان بم است كه براساس فرمول كوكران، 142 نفر به عنوان حجم نمونه تعيين و با روش نمونه‌گيري تصادفي طبقه‌بندي شده انتخاب شدند. ابزار جمع آوري داده ­ها پرسشنامه بوده كه به صورت باز – پاسخ طراحي و اعتبار صوري و محتوايي آن، توسط استادان و متخصصان ذي‌ربط تأييد شد. نتايج تحقيق نشان داد كه ميانگين كارايي‌هاي فني، مقياس، تخصيصي و اقتصادي به ترتيب برابر 61/15، 66/2، 46/14 و 28/22 درصد مي‌باشد. از سوي ديگر، بررسي كثرت مصرف نهاده‌هاي مصرفي بيانگر اين امر بوده كه همه نهاده‌هاي توليدي بيشتر از مقدار بهينه استفاده شده‌اند و بيشترين اختلاف مصرف به ترتيب در نهاده‌هاي كود حيواني، كود شيميايي، استفاده از ماشين‌آلات و آب است. تحليل اقتصادسنجي انجام شده بر پايه رگرسيون توبيت مبين اين مسئله است كه متغيرهاي سن باغدار، ميزان تحصيلات، ميزان سرمايه واحدهاي كشاورزي و ارتباط با مراكز ترويجي داراي اثر معني‌دار برروي كارايي فني واحدهاي كشاورزي بوده است.

Bam region is one of the main regions for Mazafati Date production in Iran. Because of limitation of Date production inputs in Bam region application of optimum production management in input utilization is necessary. The main objective of this study was to estimate the technical, scale, allocative and economic efficiencies. The efficiencies were estimated using data envelopment analysis (DEA) technique. The statistical population of this study consisted 1240 Date producers of Bam county, in which 142 of them were chosen as statistical sample by applying Stratified Random Sampling and Cochran formula. The data were collected by questionnaire that designed with open question. Face and content validity was approved by a panel of experts. Research results revealed that mean technical, scale, allocative and economic efficiency scores of the sample orchards were 61.15, 66.2, 46.14 and 28.22 percent, respectively. Findings revealed that the farmers were inefficient in the use of all the resources; and all producing inputs were used higher than optimum consumed amount and the most discrepancy of consumption respectively were in animal fertilizer, chemical fertilizer, machinery use and water use. An econometric analysis based on Tobit Regression models indicated that age of farm operator, years of schooling, number of contacts with extension agents and orchard capital had significant impact on of technical efficiency.