ارزيابي هيدروژئوشيمي منابع آب دشت گنبدكاووس و تحليل تغييرات مكاني آن با استفاده از GIS

Investigation of Hydrogeochemitry of Water Resources of Gonbad Kavoos Plain and Analysis of Spatial Variation using GIS

كيفيت و كميت آب در مصارف مختلف از جمله شرب، كشاورزي، صنعت و بهداشت مهم مي باشد، از اين رو بررسي كيفيت آن از نظر هيدروژئوشيميايي ضروري به نظر مي رسد. در اين پژوهش از داده هاي مربوط به 38 نمونه­ ي شهرستان گنبد و حومه آن استفاده شد. داده هاي هيدروشيميايي حاصل با استفاده از دياگرام هاي گرافيكي (دياگرام پايپر، ويلكوكس و شولر) و تحليل آماري چندمتغيره (تحليل مولفه هاي اصلي و خوشه بندي) به همراه نرم افزار Arc GIS تفسير شد. بر اساس دياگرام پايپر بيشتر نمونه ها در بخش 5 ( ناحيه اختلاط) و بخش 3 (سولفات-كلر و سديم- پتاسيم) قرار داشتند. از نظر دياگرام ويلكوكس (ارزيابي كيفيت آب براي مصارف كشاورزي) نمونه وابسته به بخش غربي دشت گنبد كاووس كيفيت متوسط و بد را نشان دادند. بيشتر مناطق غربي دشت گنبد كاووس از نظر دياگرام شولر (ارزيابي كيفيت آب براي شرب) داراي كيفيت نامناسب و كاملا نامطبوع بودند. تحليل خوشه بندي منجر به استخراج 4 خوشه شد، دو خوشه اول بيشتر در بخش شرقي دشت گنبد قرار داشته و نسبت به خوشه هاي 3 و 4 كيفيت مناسب تري را دارا مي باشند. خوشه هاي 3 و 4 در قسمت هاي مياني غربي دشت پايين ترين كيفيت را دارا بودند. با توجه به مشكلات مشاهده شده بخصوص در بخش غربي دشت، ضرورت مطالعه­اي مفصل جهت مديريت بهتر كيفيت و كميت منابع آب در روستاهاي بخش غربي دشت گنبد كاووس توصيه مي شود.

Water is one the most important resource used by human in the daily life. Iran due to locating in the arid and semi-arid area has a limited water resource. Quality and quantity of water is important in various consumption among drinking, agricultural, industry and sanitation, therefor studying its quality seems essential from a hydrogeochemical viewpoint. In this study data of 38 samples of Gonbad Kavoos and its surrounding has used. The obtained hydrochemical data using graphical diagrams (Piper, Wilcox and scholler diagram) and multivariate statistical analysis (Principal components analysis and clustering analysis) interpreted along the Arc GIS software. Based on Piper diagram most of samples fallen in section 5 (mixing zone) and section 3 (sulfate-chloride and sodium-potassium (saline)). From Wilcox viewpoint (assessment of water quality for agriculture) samples related with west part of Gonbad Kavoos showed the moderate and bad quality. Most of samples related with western part of Gonbad Kavoos from scholler diagram viewpoint (investigation of water quality for drinking) were with inappropriate and completely unpleasant. Clustering analysis led to extraction of two cluster, two first cluster mainly located in eastern part of Gonbad plain with better quality rather than cluster 3 and 4. Cluster 3 and 4 in western part of plain having the worst quality. With regarding observed problems especially in western part of plain, it is recommended a detailed study to improving the management of quality and quantity of water resources in the villages located west part of Gonbad Kavoos.