شناسايي عوامل موثر بر كارايي نهادة آب در توليد گندم استان البرز (رويكرد تحليل پوششي داده ها)

Identifying factor affecting efficiency of water use in wheat production, Alborz province (Data Envelopment Analysis Approach

با توجه به افزايش روز­افزون تقاضاي آب در بخش كشاورزي و محدوديت منابع آبي كشور، توجه به مساله بحران منابع آبي و روش­ هاي ارتقاي سطح كارايي و بهره ­وري آن، اهميت بسياري دارد. از اين­رو، با توجه به مصرف بالاي منابع آبي در توليد گندم به­عنوان محصولي استراتژيك در ايران، در مقاله حاضر، كارايي آب مصرفي توليدكنندگان گندم استان البرز با استفاده از روش تحليل پوششي داده ­ها و تكميل 200 پرسشنامه در سال زراعي 1394، بررسي شد. همچنين، عوامل موثر بر كارايي مصرف آب با استفاده از الگوي رگرسيون توبيت مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان مي­ دهد كه ميانگين كارايي فني در واحدهاي مورد مطالعه در حالت بازده ثابت و متغير نسبت به مقياس به ترتيب 74 و 78 درصد و ميانگين كارايي آب مصرفي نيز در اين دو حالت به ترتيب 88 و 90 درصد است. بر اساس نتايج، متغيرهاي تجربه كشاورز، ميزان تحصيلات، مالكيت زمين و قيمت هر متر مكعب آب اثر مثبت و متغيرهاي مسافت زمين كشاورز تا منبع آب، شركت در كلاس­هاي آموزشي و عضويت در تعاوني­ها اثر منفي و معنيداري بر كارايي مصرف آب دارند. با توجه به يافته ­هاي تحقيق، به ­نظر مي ­رسد كه بازنگري اساسي در آموزش­ هاي ترويجي ارايه شده به كشاورزان و تغيير در شيوه ­هاي مديريتي تعاوني­هاي روستايي، نقش مهمي در بهبود كارايي مصرف آب در منطقه خواهد داشت.

According to the increasing demand for water in agriculture section and limited water resources in Iran, it is important to pay attention to the problem of water resources crisis and ways to improve the level of efficiency and productivity of it. Hence, due to the high consumption of water resources in the production of wheat as a strategic crop in Iran, in this study, efficiency of water use in wheat producers of Alborz province was calculated by using data envelopment analysis and the completion of 200 questionnaires in the year of 1394. Also, factors affecting water use efficiency were analyzed by using Tobit regression model. Results show that the average technical efficiency in the condition of constant and variable return to scale is 74 and 78 %, respectively and the average water use efficiency in these two conditions is 88 and 90%, respectively. According to the results, variables of farmer experience, level of education, land ownership and water price have positive effect and the variables of distance from farm to water resource, farmer participation in training classes and membership in cooperatives have negative and significant effect on water use efficiency. According to the findings, it seems that revisions of extension services provided to farmers, as well as change in management of rural cooperatives play an important role in improving water use efficiency in the region.