دفاع حكيم سبزواري از سهروردي در كيفيت ابصار

Al-Sabzawari's Defence of Al-Suhrawardi's Theory about How of Vision

شيخ اشراق، حكيم سهروردي در مقابل دو نظريه رايج‌ترِ «انطباع» و «خروج شعاع» در زمينه كيفيت اِبصار، به نظريه سومي قائل شد كه بر اساس آن، در هنگام اِبصار، نَفْس آدمي علمِ حضوري اشراقي به خودِ اشياي ديدني پيدا مي‌كند، نه آنكه صرفاً از رهگذر صورت‌هاي ادراكي آنها را ادراك كند. صدرالمتألّهين نظريّۀ سهروردي را مبتلا به اشكال ديد و به نقد ديدگاه او پرداخت. نقدهاي وي در اسفار، در قالب چهار اشكال ارائه شده است. حكيم سبزواري كه سعي در توجيه نظريۀ سهروردي داشته، به دفاع از وي در مقابل نقدهاي صدرالمتالهين برخاسته است. اين مقاله به گزارش و نقد و بررسي پاسخ‌هاي چهارگانۀ حكيم سبزواري به اشكالات صدر المتألّهين اختصاص دارد. پاسخ‌هاي يادشده در مجموع سبب روشن‌تر شدن برخي از جوانب بحث، و روشنگري در جهت گشوده شدن راه‌هاي تازه گرديده است، امّا هيچ يك در پاسخگويي به آن اشكال‌ها تمام نيست، بلكه هر كدام نيازمند تتميم است.

Against the two most prevalent ‘extramissive’ and ‘intromissive’ theories of vision, shaykh al-ishraq, Al-Suhrawardi developed a third theory according to which, while visioning, the human soul gains a presential illuminative knowledge of the objects of vision themselves, rather than perceives them merely through perceptual forms. Sadr al-Muta’allihin saw Al-Suhrawardi's theory as faulty and criticized it. His criticisms were presented in terms of four objections. Al-Sabzawari who tried to justify Al-Suhrawardi's theory defended him against these criticisms. The present article deals with reporting, reviewing, and investigating Al-Sabzawari's responses to Sadr al-Muta’allihin's objections. Overall, these responses clarified some aspects of the debate, and were insightful in opening up new ways, but no one is sufficient to respond to those objections, but each one requires to be completed.