متافيزيك عمل در انديشه ابن‌عربي

Metaphysic of ‘Act’ in Ibn Arabi’s Thoughts

مطابق قول مشهور تا عصر ابن ­عربي، عمل، عرض است و فناپذير. اين تحقيق به طور مشخص به دنبال پاسخ به اين پرسش است كه آيا ابن­ عربي اين رأي را پذيرفته، يا سخني تازه به ميان آورده است. بدين منظور در روي­ آوردي مستقيم، به فحص و بحث از تعابيري پرداخته مي­ شود كه وي مشخصاً در آنها به ماهيت عمل اشاره كرده­ است. در اين تحقيق روشن مي‌شود كه اگرچه ابن­ عربي در توصيف متافيزيكي عمل، ادبيات فلسفي-كلامي زمانه خويش را به كار مي­ گيرد، اما فهم متفاوتي از آن دارد كه به ديدگاهي كه بعدها حكمت متعاليه در اين باب عرضه مي‌كند نزديك­تر است. به باور او، اگر مراد از عمل، حركات و سكنات مادي باشد، عارضي، فناپذير و زائل شدني است؛ اما عمل حقيقي، رخدادي باطني است كه ناگزير با حقيقتِ نفس مسانخت دارد.

This research tries to analyze Ibn Arabi’s view on ‘Act’ in a metaphysical perspective. In the medieval era, ‘Act’ was mainly known as ‘Accident’ and ‘insubsistent’ by Muslim theologians and philosophers. The research aims to answer the question whether Ibn Arabi has accepted the prevailing thought or has proposed a new idea. In a direct approach, this paper examines the phrases and texts which refer to the essence of ‘Act’ specifically. Finally, it will be proved that Ibn Arabi has had a specific idea about ‘Act’ which distinguishes him from his precedents and it is closer to Mulla Sadra’s theory regarding ‘Act’. In his view, if the term is used for physical moves and immobility, it accepts the foresaid attributes; but the reality of ‘Act’, or true ‘Act’, is an inner accident which cognates with nature of the ‘Soul’.