بررسي مواضع و مناسبات خان‌نشين قراباغ در قبال سياست‌هاي دولت عثماني

Investigation of Lodgment and Relations of Gharabagh Khanate Against the Policies of Ottoman Government

بعد از قتل نادرشاه افشار و ايجاد خلاء قدرت مركزي در ايران هر يك از سرداران وي و سركردگان محلي در گوشه كناري به فكر تشكيل حكومت افتادند. در اين دوران شرايط مطلوبي براي تشكيل خاانات مقتدر محلي فراهم شد كه خان‌نشين قراباغ يكي از مهم­ ترين اين خان‌نشين ­ها بود و از بدو تأسيس همواره با تهديدات داخلي و خارجي گوناگوني مواجه بود. اين خان‌نشين براي رفع اين مخاطرات در بعد داخلي و خارجي سياست‌ها و برنامه‌هاي مختلفي را اجرا كرد. هدف اين بررسي شناسايي عوامل و محورهاي موجود در مواضع و مناسبات خان‌نشين قراباغ با دولت عثماني با اتكا به اسناد آرشيوي عثماني و گزارش‌هاي تاريخي است. دستاوردهاي اين بررسي نشان مي‌دهد كه عثماني‌ها با از دست دادن خانات كريمه و الحاق گرجستان به روسيه، طبق پيمان «گيورگيوسك» 1193ق/ 1784م (بين ارايكلي دوم و كاترين)، تلاش داشتند به منظور جلوگيري از توسعه­طلبي روس‌ها، با خوانين آذربايجان و داغستان يك اتفاق نظامي، عليه روس‌ها ايجاد كنند. منطقة قراباغ، از لحاظ جغرافيايي دروازة ايران و قفقاز تلقي مي‌شد، از اين رو سياستمداران عثماني، خانات قراباغ را براي پيشبرد مقاصد سياسي خويش مناسب تشخيص داده و به فكر برقراري روابط با خان‌نشين قراباغ برآمدند. خوانين قراباغ نيز در فكر حفظ حاكميت محلي خود به هر قيمت ممكن و خنثي­ ساختن تهديدات دشمنان داخلي و خارجي بودند و اين امر همواره مهم­ ترين اصل در موضع­ گيري خان‌هاي قراباغ بود. بر اين اساس، اصل «تهديد مشترك»، موجب نزديكي خانات قراباغ و امپراتوري عثماني به يكديگر شد.

After the assassination of Nadir Shah Afshar, each of his commanders and local leaders planned to form a government in different areas. At this time, favorable conditions were prepared for the establishment of khanates with local authority. At this time in Azerbaijan and in Caucasus region, a number of khanates and sultanates were established. Gharabagh khanate was one the most important ones that always been faced with a variety of internal and external threats from the beginning of its establishment. This khanate implemented various policies and programs to eliminate these dangers on domestic and foreign dimensions. In this period, the most important foreign presence in the region was the presence of Russia and Ottoman Empire. The purpose of this study is to identify the factors that were dominant in the lodgment and relations of Gharabagh khanate with Ottomans based on historical documents and reports. The results of this study show that the Ottomans, after the loss of Crimean Khanate and after joinder of Georgia to Russia according to Giyorgiyosk Treaty of 1193 AH / 1784 AD (between Ariquel II and Catherine), tried to initiate a military battle with khans of Azerbaijan and Dagestan to prevent the development of Russians. Gharabagh region was geographically considered as gateway of Iran and the Caucasus, therefore, the Ottoman politicians recognized Gharabagh khanate suitable for their political purposes and sought to establish relations with Gharabagh khanate. Khans of Gharabagh also intended to preserve their local sovereignty and to neutralize the threats of internal and external enemies at all costs, and this was always the most important principle in the lodgment of Gharabagh khans. Accordingly, the principle of "common threat" led to the close proximity of Gharabagh khans and Ottoman Empire.