شاه اسماعيل، اُمراي كُرد و از دست رفتن دياربكر از ايران

Shah Isma'il, Kurdish emirates and the loss of Diyarbakir from Iran

با ظهور صفويه و شكست‌هاي حكمرانان آق‌قويونلو و متواري شدن آن‌ها به دياربكر، حوادث سياسي مهمي در اين منطقه روي داد. با وقوع جنگ چالدران كه نقطه تلاقي و برخورد سياست‌هاي شاه اسماعيل صفوي و سلطان سليم عثماني بود، امراي كُرد دياربكر نيز درگير مسائل سياسي ميان ايشان شدند. از سوي ديگر انتزاع هميشگي آناتولي شرقي از قلمرو ايران اسلامي از مهم‌ترين مسائل مهم تاريخي است كه در اين ميان نقش كردها نيز شايان بررسي است. جايگاه كردهاي دياربكر و نيز جزيره در سياست شاه اسماعيل و سلطان عثماني و نيز نقش ايشان درنتيجه و پيامد جنگ چالدران چه بود؟ اين پژوهش به شيوه تحليلي و توصيفي در تلاش است كه به پرسش‌هاي اخير پاسخ گويد. به نظر مي‌رسد شيوه تعامل شاه اسماعيل با قبايل كرد در منطقه دياربكر و جهت‌گيري سياسي اين قبايل تأثير قابل‌توجهي در تحولات سرزميني ميان ايران عثماني داشته است. اين پژوهش نشان مي‌دهد كه گرايش كُردها به شاهزادگان آق‌قويونلو، درگيري آنان با قزلباش‌ها، سياست جايگزيني قزلباش‌ها به‌جاي امراي بومي كرد، شكست چالدران و سرانجام نقش اختلاف مذهبي در انتزاع ديار بكر از قلمرو صفوي نقش داشتند

With the advent of the Safavid and the defeats of the rulers of Aghouwinlu and their enslavement to Diyarbakir, significant political events took place in the area. With the outbreak of the Chaldoran War, which marked the intersection of the policies of Shah Isma'il Safavi and Sultan Salim Ottoman, Diyarbakir's emperors also engaged in political affairs among them. On the other hand, the permanent separation of Eastern Anatolia from the territory of Islamic Iran is one of the most important historical issues in which the role of the Kurds is also worthy of consideration. What was the position of the Kurdish Diyarbakir and the island in the policies of Shah Isma'il and the Ottoman Sultan, as well as its role in the outcome of the Chaldoran War? This research in an analytical and descriptive way is trying to answer the most recent questions. It seems that the manner in which Shah Ismayl interacted with the Kurdish tribes in the Diyarbakir area and the political orientation of these tribes has had a significant impact on the territorial changes between the Ottoman Empire. The study shows that the Kurdish tendency towards Aghqoyunlu princes, their involvement with Qizilbashes, the Qizilbash replacement policy instead of indigenous emirates, the failure of Chaldoran, and finally the role of religious issues and differences were influential in the separation Diyarbakir of the Safavid realm.