به سوي تدوين يك چارچوب فرانظري براي اسلامي سازي علوم انساني

Toward a Meta-Theoretical Framework for Islamization of Knowledge

موضوع اسلامي سازي دانش، يكي از دغدغه هاي مهم عمده جوامع اسلامي است كه البته مسبوق به سابقه نيز است. اگرچه تاكنون روش ها و الگو هاي فراواني درباره چگونگي اسلامي سازي دانش و ضرورت آن توسط انديشمنداني همچون سيد حسين نصر، الفاروقي، العطاس، ضياءالدين سردار و غيره بيان شده است، اما تدوين آن در چارچوبي فرانظري (متاتئوريك) كه از يكسو بتواند به طور منسجم به مباني فلسفي هستي شناسي، معرفت شناسي و روش شناسي شناخت پاسخ دهد و از سوي ديگر، دلايل تعدد الگوهاي اسلامي سازي را تبيين كند، كمتر مورد توجه قرار گرفته است. اين مسئله ازآنجا اهميت مي يابد كه هرگونه تدوين و توسعه الگوي اسلامي سازي دانش، ابتدا بايد در چارچوب نظري محض، يا آنچه كه فرانظريه ناميده شده است، قرار بگيرد و به مسائل و الزام هاي فلسفي آن پاسخ گويد. در واقع پرسش اصلي اين است كه فرايند اسلامي سازي دانش قرار است درون چه چارچوب فلسفي و فرانظري انجام شود و پاسخ ديني به الزامات فلسفي آن چيست؟ در پژوهش حاضر، ابتدا واكاوي مفهوم فرانظريه در بافت دانش و تمدن غربي و نيز الزامات هستي شناسي، معرفت شناسي و روش شناسي آن و سپس بيان پاسخي به الزامات فلسفي براساس دين و رويكرد اسلامي مورد توجه است.

Islamization of Knowledge is a term most often used to describe Muslim scholars' effort in De-westernization of knowledge in order to develop new paradigms of thought and knowledge according to the Islamic doctrine in different disciplines. In the last five decades, Islamization of knowledge can be traced back to the works of Seyyed Hossein Nasr (1968), Al-Attas (1982), Al-Faruqi (1982), and Allame Sardar (1985). However, even though there are such great efforts in the pathway of Islamization of knowledge, little attention has been paid to developing a comprehensive meta-theoretical framework that can be considered as an alternative to its Western counterpart. New paradigms of knowledge should be conceptualized in the framework of Meta-theory. Accordingly, to advance Islamization, Muslims scholars need a meta-theoretical framework to address the ontological, epistemological and methodological questions related to their supported Islamic Paradigm. Having a review of the Western framework of meta-theory and its ontological, epistemological and methodical aspects, the purpose of this article is to propose a tentative meta-theoretical framework, hopping to be less speculative and more analytically useful than what we have had so far.