محرك تاريخ از ديدگاه علامه طباطبايي

Motive Force in History from the Viewpoint of Allame Tabatabaee

بحث درباره عامل اصلي حركت در تاريخ، از مهمترين مباحث فلسفه نظري تاريخ است كه چگونگي حركت تاريخ را مورد توجه قرار مي‌دهد. بررسي اين موضوع از ديدگاه عالمان معاصر شيعي مي‌تواند گامي مؤثر براي تبيين رويكرد ديني به اين مقوله باشد. هدف پژوهش حاضر، بررسي انديشه علامه طباطبايي (ره) درباره كيفيت حركت تاريخ است. علامه طباطبايي (ره) تاريخ را سير حركت از وحدت به كثرت و از كثرت به وحدت دانسته است. انسان‌ها براي استخدام يكديگر تلاش مي‌كنند و اين گونه به يكديگر پيوند مي‌يابند و جامعه ابتدايي را تشكيل مي‌دهند. از آنجايي كه خصيصه استخدام، با منفعت‌طلبي شخصي همراه است، موجب پيدايش اختلاف و هرج مرج مي‌شود. امكان رفع اين اختلاف فقط از سوي عاملي بيروني، يعني نبوت وجود دارد. انبياي الهي با شريعت آسماني، موجب اتحاد و وحدت جوامع و رشد و تكامل آن‌ها به سوي سعادت حقيقي مي‌شوند. از اين رو، انبياي الهي را مي‌توان عامل اصلي حركت تاريخ محسوب كرد.

The discussion of motive forces in history can be considered as one of the most important issues of philosophy of history. A review of this issue from the perspective of contemporary Shiite scholars is an effective way to clarify religious approach to the issue. Accordingly, the present paper attempts to explore Allame Tabatabai’s views regarding motive force in history. He maintains that history shifts from unity to plurality and from plurality to unity. People trying to "employ" each other and connect to each other to establish society. "Employment" is accompanied by personal profit seeking and this, in turn, brings about anarchy. The only way to solve the problem of anarchy is the intervention of a divine factor called "prophecy". Godly prophets with divine law unite societies and guide people towards eternal salvation. Accordingly, the prophets of God can be the main factor to take into account the driving force in history.