نسبت ارامنه با سياست‌هاي توسعه‌طلبي روسيه در قفقاز (از اواخر دولت صفوي تا عهدنامة تركمانچاي)

(Armenians' Relations with Russian Policies in the Caucasus (1700- 1828

منطقة قفقاز در تاريخ ايران از دورة باستان از اهميّت ويژه ­اي برخوردار بوده و در عمده تحولات روابط خارجي ايران نقش مهمي داشته است كه با جدايي از ايران در 1243 هـ.ق/ 1828م اين اهميّت براي دهه­ هاي آتي همچنان پابرجا ماند؛ گرچه شكل و صورت آن تغيير پيدا كرد. در مقالة حاضر نقش ارامنة قفقاز در موضوع گرايش به روسيه و جدايي از ايران در دورة بعد از صفويه تا عهدنامة تركمانچاي بررسي و به اين پرسش اساسي پاسخ داده مي ­شود كه ديدگاه ­هاي علمي دو سدة گذشته و دوران حاضر كه پيوستن به روسية تزاري را خواست عمومي و حداكثري جامعة ارمني مي­دانند تا چه ميزان با واقعيت تاريخي و منابع و اسناد مربوط همخواني و سازگاري دارد؟ در پژوهش حاضر با بررسي اسناد و متون مربوط نشان داده مي ­شود كه اين گرايش يك درخواست حداكثري نبوده و بخش­هاي مهم و گسترده ­اي از كليساي اصلي و بدنة جامعة ارمني تمايلي براي پيوستن به روسيه نداشته ­اند و به دلايل مختلف سياسي از جمله حمايت­ هاي سياسي دولت­ هاي ايران از مسيحيان به ويژه در زمان تثبيت قدرت مركزي، بيشتر­ ارامنه خواستار تداوم پيوستگي به جامعة ايراني بوده­ اند.

Abstract The Caucasus region has had a great importance in the Iranian history since ancient times and has played a major role in the main developments of Iranian foreign relations. By separation from Iran in 1828, this significance remained for the coming decades; although its shape have changed. The main purpose of this paper is study and review role of Armenians in tendency to Russian empire from last decades of the safavid dynstay to the Turkmanchay treaty. We try answer to this main question that the scientific views of the last two centuries, that consider joining to Tsarist Russia as a general and maximal demand of Armenian community, how much is it consistent with the historical reality and the relevant sources and archival documents?. By examining the relevant documents and sources, present study shows that this trend was not a maximum demand and many parts and main church of the Armenian community had no adesire for join to Russian Empire. Because of various reasons, including the political support of the Iranian governments from the Christians especially during the stabilization of the central power, most of the Armenians have called for continuity in the Iranian society.