واكاوي اقدامات درويش‌پاشا در نخستين كميسيون تحديد حدود ايران و عثماني 1268-1266 هجري قمري

The Investigation of Derwish Pasha’s Actions in the First Iranian-Ottoman Demarcation Commission (1850-1852)

ايران و عثماني به عنوان دو دولت همجوار با مرزهاي طولاني طي سده­ هاي متمادي روابط بسيار پرفراز و نشيبي را پشت سرگذاشتند. يكي از مسايل اصلي كه هنوز جاي پژوهش­ هاي جدي دربارة آن خالي است، مسئلة چگونگي تعيين مرزهاي دو دولت است. از هنگام انعقاد عهدنامة دوم ارزنة­الروم در 1263ق/1847م، تحديد حدود دو دولت وارد مرحلة جديدي شد. درست از نيمة قرن نوزدهم تا نيمة قرن بيستم كميسيون ­هاي متعددي مركب از نمايندگان چهار دولت، براي حل و فصل اختلافات سرحدي ميان ايران و عثماني تشكيل شد. آغاز به كار نخستين كميسيون تحديد حدود (ق1266/1850م) در واقع نقطة­عطف و سنگ­بناي تمامي كميسيون­ هاي بعدي به حساب مي­ آيد. پژوهش حاضر با روش تاريخي و رويكرد تحليلي- انتقادي، با تكيه بر اسناد، به ويژه اسناد وزارت امور خارجه و نيز برخي آثار خطي به اين پرسش­ها پاسخ مي­ دهد: نخستين كميسيون تحديد حدود، چرا و چگونه تشكيل شد؟ رفتار و عملكرد نمايندة عثماني، درويش­ پاشا، در جريان نخستين كميسيون تحديد حدود چگونه بود؟ در اين پژوهش، دو اثر مشيرالدوله و درويش ­پاشا در كنار اسناد ايراني و عثماني، به عنوان منابع و مدارك اصيل، مبناي كار بوده است.

Iran and Ottoman Empire over the course of centuries, have left a high-tensionrelationship. One of the main issues that still remains to be seriously investigated is the question of how the two state’s boundaries are delimitated. Since the signing of the second Erzrum Treaty in 1263/1847, the delimitation of two states entered a new stage. Right from the middle of the nineteenth century to the middle of the twentieth century, numerous commissions, composed of representatives of four states, were set up to resolve border disputes between Iran and the Ottoman Empire. The first delimitation commission (1266/1850) in fact, is considered the turning point of all future commissions. The present research responds with the historical method and analytical-critical approach, relying on documents, in particular the foreign affairs documents, as well as some manuscripts on these questions: How and why the first demarcation commission was formed? What was the actions of the Ottoman representative, Derwish Pasha, during the first demarcation commission? Two works of Moshirdouleh and Derwish Pasha, along with Iranian and Ottoman documents, have been the basis of the present research.