تأثير اوضاع سياسي و مذهبي مازندران و گيلان در سدة نهم هـ.ق بر كتيبه‌هاي ملك كيومرث بادوسپاني، حاكم رويان و رستمدار

The Effect of Māzandarān and Guilān Political and Religious Circumstances in During the 15th Century on the Inscriptions of Malik Keyumars-e Pādusbāni, the Ruler of Rūyān and

فروپاشي خلافت عباسيان، زمينه‌هاي گسترش مذهب تشيع را در پي داشت. همچنين بعد از سقوط ايلخانان، اغلب مناطق ايران شاهد پيدايش حكومت‌هاي محلّي بود. در مناطق گيلان و مازندران نيز سلسله‌هاي سادات كاركيا و مرعشيان در همين دوره متولد شدند. در چنين دوراني، ملك كيومرث بن بيستون (857-807هـ.ق) كه يكي از حكام نامدار سلسلة بادوسپانان بود، به حكومت رويان رسيد. او پس از رسيدن به قدرت، مذهب خود را به شيعة اماميه تغيير داد و اهالي رستمدار را نيز به اين امر تشويق كرد. وي با در پيش گرفتن اين سياست و با هم­نواساختن مذهب مردم رستمدار با همسايگان، اقتدار سلسله بادوسپانان را رقم زد و مانع گسترش قلمرو مرعشيان و كاركيا به اين ناحيه شد. با توجه به نقش مؤثر وي در گسترش مذهب تشيع در اين منطقه و تأثيرش بر مناسبات قدرت حكومت‌هاي محلي گيلان و مازندران، بررسي آثار دورة او از اهميّت ويژه‌اي برخوردار است. از جمله آثار مهم اين دوره، كتيبه‌هايي است كه به دستور وي ساخته شد. نظر به اهميّت اين كتيبه‌ها در فهم تاريخ اين دوره و سلسله، در اين مقاله تأثير اوضاع سياسي و مذهبي گيلان و مازندران بر كتيبه‌هاي ملك كيومرث در سدة نهم هـ.ق از ديدگاه تاريخي تجزيه و تحليل خواهد شد.

The collapse of the Abbasid Caliphate led to the expansion of the Shia religion. Many local governments also emerged in most of the regions of Iran after the fall of Il-khānids. The dynasties of Sādāt-e Kārkiyā and Marʾašiyān were born in Gilān and Māzandarān just in the same period. Malik Keyumars Ibn-e Bīsotūn (1404-1454), a famed ruler of Pādusbānians dynasty, came to the throne in Rūyān during this period. He changed his religion to Shia Imamieh after gaining the power and encouraged the people of Rustamdar to act like him. By adopting this policy and through unifying the religion of the people of Rustamdar and their neighbors, he strengthened the authority of the Badouspan dynasty and prevented the expansion of the Mara’shi and Karkia dynasties territory to this area. The study of the works produced in this period, especially the inscriptions made by his orders, are of special importance due to his effective role in spreading the Shiite religion in this region and his influence on the power relations between the local governments of Gilān and Māzandarān. Considering the importance of above-mentioned inscriptions in understanding the history of this period and the dynasty, the influence of the political and religious circumstances of Gilān and Māzandarān on the inscriptions of Malik Keyumars in 15th century is explored in present study through a historical viewpoint.