معرفي رسائل طب سنتي در سفينه تبريز (پيشگيري، درمان، دارو)

"The survey of medical scribes in the "Safinehy e Tabriz

زمينه و هدف: سفينه تبريز، نسخه خطي با ارزشي از وضعيت عمومي علم در تبريز قرن هشتم قمري است كه در دوران ركود علمي پس از حمله مغول و احتمالاً با هدف احياي آثار در معرض نابودي، جمع‌آوري شده است و تا حدودي وضعيت طب سنتي را كه از كجاها تأثير پذيرفته و كدام اولويت‌ها را در روش پيشگيري و درمان توصيه كرده، بازگو مي‌كنند و به هدف نگارنده كه بررسي سابقه طب سنتي در ايران است، مدد مي‌رساند. مواد و روش‌ها: با توجه به روش تحقيق اسناد و آثار تاريخي، نگارنده پس از شناسايي و بازنويسي آثار به توصيف مكتوبات مربوط به طب سنتي پرداخته و با كمك آثار متناظر هم عصر به تحليل آن‌ها اقدام كرده است. تمام منابع مورد استفاده، در فهرست منابع ذكر شده است. يافته‌ها: سفينه تبريز، حاوي رساله‌هايي در طب سنتي با موضوع بهداشت و پيشگيري، درمان جسمي و روحي، معرفي انواع داروهاي طبيعي است. كاتب سفينه فقط در بعضي از رساله‌هاي طبي منبع اخذ خود را ذكر كرده است. سيزده رساله مفصل و مجمل طبي كه غالباً به شكل جدول تنظيم شده‌اند. نتيجه‌گيري: در موضوع بهداشت و پيشگيري، ميراث ايران و روم تأثيرگذار بوده و توجه به نوع تغذيه مهم بوده است. در خصوص درمان نه تنها به درمان فوري توجه مي‌شده، بلكه طب سنتي در اين دوره نيز بر مزاج شناسي استوار و احتمالاً تحت تأثير نگارش‌هاي قرن ششم قمري خصوصاً «فرخ‌نامه» جمالي يزدي بوده است. سفينه تبريز حكايت از تأثير فضاي فرهنگي و اجتماعي بر روند پذيرش روش درمان از سوي مردم دارد، زيرا فضاي صوفيانه حاكم ميان عوام و عقايد خرافي در رشد نوع خاصي از روان درماني مؤثر بوده است. علم الفراسه در روانشناسي اهميت داشت و در داروسازي به تأثير درماني كاني‌ها و احجار و خواص غلات و معطرات عنايت ويژه‌ايي مي‌شده است.

Background and Aim: To save the valuable contribution of Iranian scientific efforts from Mogul invasion, Safineh-e-Tabriz, was written based on the works conducted before the invasion of the Mogul, focusing on the general condition of science in Tabriz in 8th Century ,Safineh-e-Tabriz somewhat recounts the stage of traditional medicine, and its recommendations in prevention and treatment of the diseases. The goal of this study is to scrutinize and explain traditional medicine in Iran and Safineh-e-Tabriz is discussed in details to attain this goal. Materials and Methods: considering the research methodology of documents and historical works, the author, after identifying and interpreting the works, has described traditional medicine literature and has analyzed them with the help of the corresponding works of the era. Findings: Safineh-e-Tabriz consists of treatises on traditional medicine with the subjects of healthcare and prevention, physical and psychological remedies and presentation of natural medicine. In this book only some of the sources has been mentioned. There are thirteen detailed and summarized treaties, mostly edited as tables. Conclusion: In the area of health and prevention, the legacy of Iran and Rome has been impressive and attention to the type of nutrition has been important. With regard to treatment, not only immediate treatment was taken into consideration, but also the traditional medicine of this era was based on temperament Survey and probably influenced by Sixth Century AH Writings, especially Farrokh Nameh by Jamili Yazdi. Safineh-e-Tabriz shows the impact of cultural and social environment on the acceptance of the treatment method by the people because the dominant Sufi culture among the commons and superstitious beliefs has been effective in the development of a particular type of psychotherapy. Physiognomy was important in psychology and particular attention was paid to the therapeutic effect of minerals, stones and properties of grains and aromas.