كليدواژه :
متون طبي , امن‌آبادي , طب اورنگشاهي , نسخه خطي , طب سنتي , طب ايراني
چكيده فارسي :
زمينه و هدف: پايه و اساس طب سنتي بر آثار ارزشمند طبي كهن چون الحاوي، قانون، ذخيره خوارزمشاهي و آثاري از اين دست بنا شده است. در اين مقاله يكي از كتب طبي شبه‌قاره موسوم به «طب اورنگشاهي» نوشته درويش محمد حكيم امن‌آبادي كه تاكنون تصحيح نشده و اطلاع دقيقي از نسخه‌هاي آن در دست نيست.
مواد و روش‌ها: تحقيق بر اساس روش مطالعه كتابخانه‌اي انجام شد. در اين پژوهش ابتدا فهرست دقيق نسخ طب اورنگشاهي استخراج، سپس با روش تحليل محتوا، متن نسخه خطي اثر محفوظ در كتابخانه مجلس، معرفي و از زاويه متن‌شناسي و كتاب‌شناسي توصيفي بررسي شد.
يافته‌ها: طب اورنگشاهي از آثار ناشناخته طب سنتي است و در هندوستان تصنيف شده است. اين اثر تاكنون تصحيح و معرفي نشده است. از اين كتاب دو نسخه خطي در كتابخانه مجلس و نسخي در كتابخانه‌هاي ديگر ايران و جهان نيز موجود است. مصنف طب اورنگشاهي، درويش محمد حكيم امن‌آبادي از اطباي حاذق ايراني است كه به هند مهاجرت كرده و اثرش را به اورنگ زيب تقديم نموده است. اين كتاب در هفت باب و بيش از سيصد فصل اهم مباني طبي و دارويي كهن را بررسي كرده است.
نتيجه‌گيري: طب اورنگشاهي يكي از آثار برجسته طبي هند به لحاظ بيان آراي حكماي هند، دستورها، تدابير دارويي و بيان مفردات طبي هندي است. علاوه بر اين مصنف در مواضع بسياري به نقل مباني طبي حكماي ايران و هند پرداخته و ضمن ايراد نظر خويش به گونه‌اي مستدل بحث مي‌كند. در حيطه دارويي هم تدابير ويژه امن‌آبادي كه اسامي خاص بر آن‌ها نهاده از مهم‌ترين خصايص طبي اثر است.
چكيده لاتين :
Background and Aim: Traditional medicine has been based on valuable old medical works such as Kitab al-Hawi, The Canon of Medicine, Zakhireye Khwarazmshahi, and some such works. The present article aims to examine one of the subcontinent medical books called "Teb e Ourangshahi" written by Darwish Mohammad Hakimi Amn Abadi which has not been emendated yet and its manuscripts are still an unknown. Materials and Methods: The study was conducted through a documentary method. First, a comprehensive list of Teb e Ourangshahi manuscripts was extracted, and then its manuscript kept in Library and Document Center of Iran Parliament was reviewed in terms of philology and descriptive bibliography by means of content analysis method. Findings: Teb e Ourangshahi is classified among the unknown traditional medicine works, which was written in India. This work has not been introduced and emendated yet. Two manuscripts of the book are available in Library and Document of Iran Parliament and some manuscripts are also existing in other Iranian and world libraries. Teb e Ourangshahi’s author, i.e. Darwish Mohammad Hakimi Amn Abadi was a competent Iranian physician who emigrated to India and dedicated his work to Aurangzeb. This book has reviewed the fundamentals of old medicine and treatments in seven chapters and more than three hundred sections. Conclusion: Teb e Ourangshahi is regarded as one of the prominent medical works of India, in terms of statement of Indian sages’ ideas, Indian instructions, pharmaceutical measures, and acology. Furthermore, the author spoke of the medical fundamentals of Iranian and Indian sages in numerous places and while expressing his own views, he discussed cohesively. Lastly, in domain of pharmaceuticals, Amn Abadi’s certain measures to name them distinctively, are of the most important medical features of the work.
